Tháng Ba năm nay, giới thời trang vừa tiễn đưa một huyền thoại thiết kế – Elsa Peretti. Nhà thiết kế qua đời tại nhà riêng ở Tây Ban Nha. Nhắc đến Elsa, người ta sẽ nhớ các thiết kế mà nay đã trở thành di sản của nhà Tiffany & Co. Tiếp đó, không thể quên tình bạn của bà với Halston, nhà thiết kế nổi danh góp phần định hình kỷ nguyên Disco 1970.
Tiểu thư trâm anh thế phiệt Elsa Peretti
Elsa Peretti sinh năm 1940 trong một gia đình tài phiệt nhất nhì nước Ý. Cha cô, Ferdinando Peretti, sáng lập tập đoàn dầu khí Anonima Petroli Italiana (api) vào năm 1933.
Sau khi hoàn tất chương trình học tại Rome và Thụy Sĩ, cô gái trẻ bắt đầu kiếm sống bằng công việc dạy tiếng Pháp, và hướng dẫn viên trượt tuyết tại làng Gstaad, Thụy Sĩ. Sau đó, Peretti trở lại Rome theo học ngành thiết kế nội thất; và làm việc cho Dado Torrigiani, kiến trúc sư người Milan.
Elsa ngày càng cảm thấy tù túng trong gia đình bảo thủ của mình ở Rome. Năm 1961, cô nổi loạn và chạy trốn khỏi nhà. Từ đó, gia đình cắt đứt mọi nguồn viện trợ tài chính cho ái nữ.
Peretti trốn đến Barcelona và bắt đầu kiếm sống bằng nghề người mẫu. Cha mẹ của Elsa đều không nói chuyện với cô trong nhiều năm sau đó vì giận con. Barcelona dưới chế độ độc tài Franco rất tàn khốc. Tuy nhiên, đó lại là thiên đường với cô gái trẻ tuổi người Ý. “Thủy quân lục chiến, những ả điếm, những bông hoa và đại dương xanh thẳm” là những ấn tượng không bao giờ xóa nhòa trong ký ức của Peretti.
Bước chân vào làng mốt vào thập niên 1960
Một ngày lạnh giá tháng 2 năm 1968, Elsa đặt chân đến Manhattan, New York. Với sắc vóc trời ban, cô gái Ý đầu quân cho công ty quản lý người mẫu nổi danh Wilhelmina Models. Vẻ thanh tao của Elsa lọt vào mắt xanh của các nhà mốt, từ Charles James đến Issey Miyake.
Người đầu tiên nhận ra phẩm chất đặc biệt của Elsa là nhà thiết kế huyền thoại Halston.
“Elsa rất khác với những người mẫu khác. Những cô gái khác chỉ là mắc áo di động. Nhưng Elsa có phong cách riêng. Cô có biệt tài biến tất cả những gì khoác lên mình thành một thiết kế đậm chất riêng”.
– Nhà thiết kế thời trang Halston –
Khi họ gặp nhau, Halston đang là nhà thiết kế mũ cho Bergdorf Goodman. Kể từ sau cuộc gặp định mệnh, Elsa và Halston trở thành tri kỷ. Cô và Halston trờ thành những cộng sự ăn ý trong công việc. Khi hợp tác vớpi nhau, sự nghiệp và danh tiếng của cả hai vút bay. Elsa Peretti cũng làm người mẫu cho các thiết kế của Halston.
Elsa chưa bao giờ thích làm người mẫu, nhưng cô cần tiền để sinh nhai. Tuy vậy, chính nghề mẫu đã mở ra cơ hội cho cô thể hiện tài năng thiết kế.
Peretti đã gặp nhà thiết kế thời trang huyền thoại Halston. Halston và Peretti trở thành bạn thân và người công tác lâu năm. Cô trở thành một trong những người mẫu được Halston ưu ái và có biệt danh là Halstonettes. Ảnh: The New York Times.
>>> Xem thêm: PHIM HALSTON TRÊN NETFLIX CÓ ĐÚNG VỚI LỊCH SỬ THỰC TẾ?
Nhà thiết kế trang sức sáng tạo
Song song với sự nghiệp người mẫu, Elsa Peretti cũng thử thiết kế trang sức. Ban đầu là những món phụ kiện riêng cho mình. Sau đó là trang sức cho bạn bè.
Trang sức của Peretti lần đầu tiên xuất hiện trên sàn diễn của Giorgio di Sant’Angelo. Đó là mặt dây chuyền hình chiếc bình cổ lọ bằng bạc sterling. Chiếc bình thậm chí có thể được dùng để cắm một cành hoa nhỏ! Mặt dây chuyền thì đeo trên dây da mà cô mua ở một phiên chợ trời. Năm 1969, khi Giorgio di Sant’Angelo sử dụng mặt dây chuyền đó trong buổi trình diễn thời trang, ông đã gây ấn tượng mạnh mẽ với giới mộ điệu.
Năm 1971 sau khi nhận giải thưởng thiết kế nữ trang của Coty Award; Elsa Peretti bắt đầu thiết kế trang sức cho Halston. Cô tiếp tục sử dụng bạc, biến chất liệu bình thường này thành một xu hướng rất thịnh đương thời.
Vài năm sau, Halston đặt hàng Elsa thiết kế mẫu chai cho nước hoa đầu tiên của ông. Ban đầu, các giám đốc điều hành tại Max Factor không đánh giá cao thiết kế hình giọt nước của Peretti. Họ nói rằng chai nước hoa này quá đắt đỏ, khó chế tác hàng loạt, hình dáng không vuông vắn như thường lệ.
Halston classic, nước hoa cho nữ ra mắt năm 1975, được thiết kế bởi Elsa Peretti.
Thế nhưng kết quả không như họ đánh giá ban đầu. Chai nước hoa Halston ra mắt vào năm 1975 với tên gọi Halston Classic ghi dấu sự thành công vượt bậc trong lịch sử nước hoa. Halston Classic đạt doanh thu đến 85 triệu đô la Mỹ trong vòng hai năm, chỉ sau Chanel No.5, một phần không nhỏ nhờ thiết kế của Peretti.
Elsa Peretti và mối lương duyên với Tiffany & Co.
“Ngày Elsa Peretti đến với Tiffany & Co mở ra một chương mới trong hành trình lịch sử của chúng tôi. Bà ấy không chỉ là một tấm gương sáng cho sự thanh lịch trong cuộc sống hiện đại. Mà Elsa Peretti còn thay đổi trọn vẹn cách chúng ta đeo trang sức”
– Trích lời ông William R. Chaney, chủ tịch Tiffany & Co năm 2001 –
Chính Halston đã giới thiệu Elsa Peretti vào cộng tác với hãng kim hoàn Tiffany & Co.
Việc Elsa Peretti gia nhập Tiffany & Co. năm 1974 báo hiệu một cú chuyển mình ngoạn mục trong địa hạt trang sức. Các thiết kế của Elsa nghiêng về các chất liệu hữu cơ, cùng với kiểu dáng đậm bản sắc thiên nhiên. Bên cạnh đó còn có tính khoa học, điêu khắc. Nhưng Elsa luôn khiêm tốn nhận mình chỉ là “thợ thủ công”. “Đối với tôi, chất lượng tốt và kiểu dáng đẹp sẽ trường tồn cùng thời gian”.
Elsa Peretti đã thiết kế hơn ba mươi bộ sưu tập cho Tiffany. Trong hành trình đó, bà đã đến Nhật Bản, Trung Quốc và châu Âu để vẽ lại những tác phẩm của các thợ thủ công nơi đây. Nhờ đó, bà sáng tạo nên các bộ sưu tập kinh điển như Bean, Open Heart, Mesh, Bone Cuff và Zodiac. Ngoài bạc sterling, bà còn sử dụng các chất liệu ngọc bích, sơn mài, và mây tre để tạo nên dấu ấn riêng trong thiết kế.
Năm 2012, bà gia hạn hợp tác với Tiffany thêm 20 năm. Năm 2015, các thiết kế của Elsa chiếm tới 8% doanh thu ròng của Tiffany. Chúng được mô tả là mang tính cách mạng, vượt thời gian, khác biệt và hiện đại. Năm 2019, ước tính rằng, cứ mỗi phút thì chuỗi cửa hàng toàn cầu của hãng lại bán ra một sản phẩm do Elsa Peretti thiết kế.
Hiện nay, các thiết kế của Elsa Peretti cho Tiffany & Co. từ năm 1974 vẫn đang được sản xuất và bày bán. Chúng cũng là một phần thuộc các bộ sưu tập vĩnh viễn tại các bảo tàng lớn trên thế giới như Bảo tàng Anh ở London, bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở New York, bảo tàng Mỹ thuật ở Boston, Massachusetts và bảo tàng Mỹ thuật ở Houston, Texas.
Xúc giác là nguồn cảm hứng bất tận
Elsa Peretti mặc trang phục Halston, đứng ở bàn làm việc tại nhà riêng tại Sant Martí Vell, Tây Ban Nha, 1974.
Cộng sự đáng chú ý nhất của Elsa Peretti là nhiếp ảnh gia thời trang nổi tiếng Hiro. Hiro cho biết: “Tôi lấy cảm hứng từ những thiết kế tuyệt đẹp của Peretti trong hơn 45 năm qua. Chúng rất tự nhiên và quyến rũ. Bạn có thể cảm nhận dòng chảy cuộc sống qua chúng”.
Vào đầu những năm 1980, Elsa còn thiết kế cho Tiffany đồ nội thất bằng sứ Trung Hoa, pha lê và bạc sterling. Giống như trang sức, các mẫu thiết kế này có kiểu dáng mềm mại và tính xúc giác dễ chịu. Bà tin rằng những vật dụng đem lại sự dễ chịu khi cầm nắm đại diện cho một cuộc sống tốt đẹp; sự ấm áp và hào phóng của chủ nhà. Đẹp và tiện ích phải luôn hòa làm một.
Người bạn lâu năm của Elsa, William Chaney, chủ tịch hội đồng quản trị của Tiffany & Co từ năm 1984 đến 2003 bày tỏ quan điểm của mình rằng: “Elsa Peretti, thông qua thiên tài thẩm mỹ và sự theo đuổi nhất quán của cô ấy trong từng mẫu thiết kế, đã được công nhận là nhà thiết kế trang sức thành công nhất”.
Những thành tựu nổi bật trong sự nghiệp của Elsa
Chân dung Elsa Peretti. Ảnh: Harper’s Bazaar/ Getty
Vào năm 1999, Elsa Peretti kỷ niệm 25 năm cộng tác với Tiffany & Co. Tiffany đã ghi nhận sự cống hiến của Elsa bằng cách thành lập Elsa Peretti Professorship. Đây là chuyên ngành thiết kế trang sức tại Học viện Công nghệ Thời trang (FIT) ở thành phố New York. Chức danh Professorship (Giáo sư) lần đầu tiên được trao tặng trong lịch sử tại Học viện. Năm 2001, Elsa được FIT trao bằng Tiến sĩ Mỹ thuật danh dự. Hộp đựng trang sức của Elsa tại cửa hàng House’s Fifth Avenue đã được chỉ định là cột mốc của hãng kim hoàn.
Peretti đã nhận nhiều giải thưởng trong suốt con đường sự nghiệp thiết kế trang sức của mình. Đó là giải thưởng Coty vào năm 1971. Tiếp theo là giải thưởng chủ tịch trường thiết kế Rhode Island năm 1981. Năm 1996, Hội đồng nhà thiết kế thời trang Hoa Kỳ đã vinh danh Elsa là nhà thiết kế phụ kiện của năm. Elsa Peretti cũng đã được trao giải thưởng thành tựu trọn đời danh giá của Leonardo da Vinci trong danh mục thiết kế thời trang và trang sức vào năm 2019, tại sự kiện Florence Biennale.
Dù nghỉ hưu vẫn bận rộn với các dự án nghệ thuật
Elsa Peretti mặc trang phục mặc nhà của Halston, năm 1976. Ảnh: Horst P. Horst
Nhanh chóng nổi tiếng nhờ tài năng vượt bậc, Elsa Peretti lại chọn lối sống có phần an nhiên. Bà rút về Tây Ban Nha, đến sống ở làng Sant Martí Vell. Ở đây, bà đã mua một khu nhà vào năm 1968, sửa sang và “hồi sinh” nó theo cách của mình. Peretti chọn lối sống vui thú điền viên, không kết hôn và hạnh phúc ở Catalonia. Với bà, đây mới chính là cuộc sống vui vầy, giúp bà phát huy sự sáng tạo.
Năm 2012, Elsa Peretti chính thức nghỉ hưu. Lúc này, các thiết kế của bà mang lại 10% tổng doanh số hàng năm của Tiffany & Co. Thoạt nhiên, Tiffany & Co đề nghị sẽ mua lại trọn vẹn quyền sở hữu tên tuổi của bà. Nhưng Elsa Peretti còn là một nữ doanh nhân sắc bén. Bà từ chối, rồi thương thảo lại một hợp đồng mới. Dưới hợp đồng 20 năm này, bà được nhận khoản chi 47 triệu đô-la Mỹ từ Tiffany & Co, kèm theo 5% tổng lợi nhuận ròng từ dòng trang sức mình thiết kế.
Nói về lý do rời xa ánh hào quang, Elsa Peretti cho biết mình muốn dành thời gian cho những điều bà thật sự quan tâm đến: Các nghệ nhân thủ công. Bà dành nhiều thời gian tu sửa những toà nhà cũ tại làng Sant Martí Vell. Và hỗ trợ các nghệ nhân tái gầy dựng sự nghiệp thủ công của mình.
“Chúng ta có thể làm tốt hơn hiện tại rất nhiều. Tôi luôn cố gắng làm điều gì đó tốt đẹp cho thế giới này”. Elsa nói khi sáng lập Quỹ Nando và Elsa Peretti, dành để tưởng nhớ người cha của mình. Quỹ cam kết việc hỗ trợ môi trường, phúc lợi xã hội, nhân quyền; cũng như bảo tồn nghệ thuật và văn hóa.
Ra đi ở tuổi 80, tài sản mà bà để lại không chỉ là những thiết kế trang sức ấn tượng; mà còn cả một trái tim nhân hậu.
Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam
