Thời tiết nắng nóng có thể khiến bạn lão hóa nhanh ngoài ý muốn. Ảnh: Pexels
Ai cũng cảm thấy mệt mỏi khi tiếp xúc với thời tiết nắng nóng quá lâu. Nhưng mất nước, sốc nhiệt không phải là những ảnh hưởng tiêu cực duy nhất đến sức khỏe bạn. Nhiệt độ cao còn khiến cơ thể bạn nhanh lão hóa sinh học.
Nhiều nghiên cứu từ khắp nơi trên thế giới, được thực hiện ở các quốc gia khác nhau, cho thấy rằng việc tiếp xúc với môi trường mang nhiệt độ cao trong thời gian dài đẩy nhanh lão hóa và khiến cơ thể dễ mắc bệnh.
Vì sao thời tiết nắng nóng đẩy nhanh quá trình lão hóa?
Nói một cách vắn tắt, nhiệt độ cao khiến các tế bào trong cơ thể mau chóng lão hóa về mặt sinh học.
Tuy chúng ta thường nhắc đến tuổi dựa theo năm sinh, nhưng cơ thể chúng ta thực tế có một tuổi thọ khác, gọi là tuổi sinh học. Tuổi sinh học đo lường mức độ hoạt động của các mô và tế bào.
Nhiều yếu tố như stress, nhịp sống thiếu điều độ, thói quen có hại cho cơ thể như hút thuốc và lười tập thể dục, cũng như môi trường sống nắng nóng, có thể tác động xấu đến hoạt động của các tế bào.
Nhiệt độ cao buộc cơ thể phải làm việc nhiều hơn để hạ nhiệt. Về lâu dài, quá trình này có thể gây tổn thương tế bào. Mặc dù một chút áp lực nhiệt có thể tốt cho cơ thể, giúp tăng khả năng phục hồi, nhưng việc tiếp xúc kéo dài sẽ gây áp lực lên cơ thể trong thời gian dài và để lại hậu quả khó thay đổi.
Jennifer Ailshire, giáo sư về lão khoa và xã hội học tại Trường Lão khoa Leonard Davis thuộc Đại học Nam California, cho biết tuổi sinh học tăng nhanh làm tăng nguy cơ mắc các bệnh người già như ung thư, chứng mất trí và tiểu đường.
Phân tích của các nhà khoa học
Một nghiên cứu ở Hoa Kỳ, thực hiện trên 3.600 người ngoài 56 tuổi, so sánh tuổi sinh học của tế bào và môi trường sống. Kết quả cho thấy rằng những người trải qua hơn 140 ngày ở nhiệt độ vượt ngưỡng 32ºC “già hơn” về mặt sinh học đến 14 tháng so với những người chỉ trải qua dưới 10 ngày thời tiết nắng nóng tương đương.
Trong khi đó, một nghiên cứu khác tham khảo số liệu dựa trên 25.000 người ở Đài Loan, trải dài 15 năm từ 2008 đến 2022. Các nhà nghiên cứu sử dụng các kết quả từ từ một số xét nghiệm y tế bao gồm đánh giá chức năng gan, phổi và thận, huyết áp, và tình trạng viêm nhiễm để làm nền tảng đo lường độ tuổi sinh học. Sau đó, họ dùng địa chỉ nhà của bệnh nhân để nghiên cứu nhiệt độ môi trường. Kết quả cho thấy rằng những người trải qua những thời tiết nắng nóng khắc nghiệt mau lão hóa hơn. Cụ thể, mỗi 1,3°C nhiệt tích lũy sẽ làm tăng thêm khoảng tám đến mười hai ngày tuổi sinh học của họ. Những người lao động chân tay và những người sống ở vùng nông thôn chịu tác động lớn nhất.
Cui Guo, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà dịch tễ học môi trường tại Đại học Hồng Kông, chia sẻ với tạp chí Nature về các số liệu này: “Mặc dù con số này có vẻ nhỏ, nhưng theo thời gian và trên toàn bộ dân số, tác động này có thể có ý nghĩa quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng”.
Hiệu ứng lão hóa vì thời tiết nắng nóng còn thể hiện ở bào thai. Một nghiên cứu năm 2024 ở Kenya cho thấy rằng những đứa trẻ có mẹ sinh sống trong môi trường nắng nóng khắc nghiệt, thường mất nước và dễ đau khổ về mặt cảm xúc, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chính tế bào của bào thai trong bụng. Căng thẳng do nhiệt cũng có thể làm giảm lưu lượng máu đến tử cung và nhau thai, khiến đứa trẻ yếu ớt hơn.
Bạn có thể làm gì để phòng ngừa các triệu chứng?
Những phát hiện kể trên không có nghĩa là tất cả những ai sống ở những nơi nóng bức đều sẽ bị lão hóa nhanh hơn, Ailshire nói. Bởi chúng ta đều có cách phòng ngừa.
Đầu tiên, tránh tập thể dục vào những thời điểm nóng nhất trong ngày. Tránh ra đường vào thời điểm giữa trưa, ngược lại ưu tiên phòng mát được che chắn cẩn thận. Nạp dinh dưỡng tốt, tập thể dục vào những thời điểm mát mẻ trong ngày, ngủ ngon và ngủ đủ để giúp tế bào tái hồi phục.
Với một số người sức khỏe rất yếu, bác sỹ của bạn có thể kê đơn các loại thuốc có tính năng chống lão hóa sinh học, bao gồm metformin (được kê đơn cho bệnh tiểu đường) và thuốc giảm cân Ozempic.
