Thượng Thực có sự tham gia của Ngô Cẩn Ngôn, Hứa Khải là một trong số ít các bộ phim cổ trang Trung Quốc lấy bối cảnh nhà Minh. Ảnh: Mango TV
Phim điện ảnh và truyền hình Trung Quốc luôn thích khai thác các đề tài lịch sử. Thông qua chúng, khán giả tìm hiểu thêm về cuộc sống từ những thời kỳ xưa, xem xét sự phát triển văn hóa quốc gia, tự hào thêm về nguồn cội. Vì lẽ đó, có rất nhiều kịch bản đã lấy bối cảnh từ các triều đại lịch sử phong kiến như nhà Thanh, nhà Đường,…
Những tác phẩm thuộc thể loại triều Thanh là nổi bật nhất, nhờ vào kịch bản với tình tiết hấp dẫn, những nhân vật đa dạng và sự chăm chút tỉ mỉ trong phục trang và đạo cụ, đã thành công thu hút đông đảo người hâm mộ. So với sự thịnh hành của các bộ phim về triều Thanh, Đường, các bộ phim Trung Quốc lấy bối cảnh triều đại Minh lại có phần kém nổi bật cả về số lượng lẫn giá trị thương mại. Lý do vì sao cho sự chênh lệch này?
Tại sao các đạo diễn Trung Quốc ít khai thác bối cảnh triều đại nhà Minh?
1. Phim bối cảnh nhà Minh không thể khai thác yếu tố cung đấu hấp dẫn khán giả
Hậu cung triều Minh không được can thiệp vào chuyện triều chính. Ảnh: Weibo
Trước khi các bộ phim cung đấu bị cấm công chiếu và sản xuất ở Trung Quốc năm 2019, các bộ phim lấy bối cảnh lịch sử chủ yếu khai thác nội dung mưu quyền cung đấu. Ví dụ, xem list các bộ phim hay nhất lấy bối cảnh nhà Thanh thì chủ yếu các tác phẩm này đều thuộc thể loại cung đấu, ngày nay vẫn là những tác phẩm kinh điển được xem đi xem lại.
Tuy nhiên, phim lấy bối cảnh triều đại nhà Minh, yếu tố cung đấu khó khai thác vì theo đúng lịch sử Trung Quốc phong kiến, hoàng đế Chu Nguyên Chương đã cấm hậu cung can thiệp vào chuyện chính sự. Triều Minh thực hiện nghiêm ngặt chế độ chọn trưởng tử thừa kế, phần nào ngăn chặn hiện tượng đấu tranh trong hậu cung. Vì vậy, phim cổ trang lấy bối cảnh triều Minh chủ yếu xoay quanh các câu chuyện chính trị, lấy khung cảnh nội các làm chủ đạo, trong khi việc xử lý các vấn đề trong hậu cung hầu như chỉ được đề cập qua loa.
Ngoài ra, triều Minh có tập tục chôn phi theo đế. Mặc cho phi tần xuất thân từ gia đình quyền thế hay thường dân, cuối cùng đều phải chịu tuẫn táng theo hoàng đế, do đó họ nếu có tranh giành quyền lực riêng cũng không thể sống sót để hưởng thụ.
Thang Duy trong bộ phim Đại Minh Phong Hoa (2019). Ảnh: Weibo
Bối cảnh triều Minh đã hạn chế khai thác các bộ phim cung đấu hấp dẫn người xem. Do đó, ngược lại, các bộ phim nếu khai thác chủ đề nhà Minh sẽ thuộc thể loại chính kịch, kể câu chuyện lịch sử một cách nghiêm túc.
Ví dụ như Đại Minh Phong Hoa (2019), Ngọc Lâu Xuân (2021) hay Thượng Thực (2022). Một bộ kể chuyện về hoàng hậu Tôn Nhược Hi, dựa theo nguyên mẫu lịch sử là Hiếu Cung Chương Hoàng hậu, mang tính chất ca ngợi lịch sử. Hai bộ phim cổ trang của biên kịch Vu Chính, Ngọc Lâu Xuân và Thượng Thực thì lấy bối cảnh triều Minh giai đoạn Hưng Thịnh, chia sẻ về tinh hoa ẩm thực và kỹ nghệ thủ công trong cuộc sống hàng ngày của Trung Quốc phong kiến, nhưng bản thân các nhân vật trong phim thì tương đối mờ nhạt.
Những bộ phim nghiêm túc như thế này có giá trị về mặt lịch sử song lại không hấp dẫn bằng phim cung đấu hay quyền mưu có tính phóng tác, hạn chế điều kiện chiêu thương.
2. Muốn làm phim lịch sử cũng khó vì không đủ dữ liệu gốc
Ảnh: Weibo
Ngay cả khi đoàn làm phim muốn thực hiện phim lịch sử nghiêm túc, họ cũng gặp nhiều khó khăn trong việc lên kịch bản sao cho đúng với lịch sử. Ngay cả nếu họ phóng tay mời các sử gia và chuyên gia thì họ cũng gặp phải những nghi vấn trong nghiên cứu về triều đại này. Nguyên nhân chủ yếu là do sự thiếu sót của sử liệu về triều Minh.
Thời kỳ nhà Thanh đã hủy hoại rất nhiều tài liệu lịch sử liên quan đến nhà Minh, dẫn đến việc thông tin về triều đại này bị nhiều lỗ hổng. Vụ việc lớn trong giai đoạn đầu nhà Thanh, được gọi là Đại hưng Văn tự ngục, đã phá hủy toàn bộ các câu chuyện, điển cố và tác phẩm văn học do người Minh ghi chép. Bộ bách khoa toàn thư được biên soạn theo lệnh Minh Thành Tổ từ năm 1403 đến năm 1408 Vĩnh Lạc Đại Điển cũng đã bị thiêu hủy một phần lớn trong trận hỏa hoạn năm Gia Khánh.
Về sau, những cuốn sách liên quan đến triều Minh trong các thư viện hầu hết đều là những tác phẩm do người Thanh viết lại theo yêu cầu của các chính quyền đương thời, nội dung không quá đáng tin cậy, không thể kiểm chứng được tính xác thực của những ghi chép trong đó.
Đến thời kỳ quân đội Liên minh tám nước và Nhật Bản xâm lược Trung Quốc, nhiều tài liệu quý giá lại một lần nữa bị đốt cháy. Không chỉ có tài liệu lịch sử về nhà Minh mà nhiều sử liệu của các triều đại khác cũng bị tiêu hủy hoàn toàn.
Vì vậy, những tài liệu lịch sử còn lại về triều Minh rất hiếm. Việc tạo dựng lại một bức tranh lịch sử hoàn chỉnh từ những ghi chép còn sót lại là rất khó khăn.
3. Chi phí sản xuất cao, tỷ lệ lợi nhuận thấp
Trong phim Ngọc Lâu Xuân, Trần Đô Linh vai thứ nữ Tôn gia kiêu sa với trang sức thời nhà Minh. Dựa trên số lượng ngọc trai nạm trên mũ miện, nhân vật này được gả vào một gia đình nhà quan quyền quý. Ảnh: Youku
Với những bộ phim cổ trang lịch sử, dựa trên câu chuyện có thật, đoàn làm phim phải đảm bảo bộ phim mô phỏng bối cảnh lịch sử một cách hoàn hảo nhất. Set quay phải tái hiện hoàn mỹ các công trình kiến trúc cổ xưa. Trang phục, đạo cụ đều phải tỉ mỉ. Nhiều bộ phim còn phải mời chuyên gia để cố vấn về độ chính xác của câu chuyện và bối cảnh. Vì lẽ đó, chi phí sản xuất phim lịch sử cao gấp nhiều lần so với phim cổ trang tiên hiệp, huyền huyễn có câu chuyện hư cấu.
Với các bộ phim cổ trang lấy bối cảnh nhà Minh, mọi sự càng thêm phức tạp bởi Trung Quốc phong kiến dưới triều nhà Minh phát triển lớn mạnh. Văn học, hội họa, thơ ca, âm nhạc và kinh kịch đều thăng hoa. Các nghề có truyền thống lâu đời như nghề dệt may, đồ sứ, in ấn đều tiến bộ. Triều đình yêu cầu người dân ăn mặc cần kiệm nhưng bản thân đồ dùng cho cung đình và giới quý tộc lại vô cùng xa hoa, các hoàng thương cũng sống rất sung túc. Do đó, để đoàn làm phim tái hiện bối cảnh xa xỉ thời Minh vô cùng đắt đỏ.
Chi phí sản xuất cao nhưng khả năng chiêu thương thấp khiến các nhà đầu tư khó hy vọng có thể thu hồi vốn nhanh chóng, vì lẽ đó khiến phim lịch sử thời nhà Minh ít được quan tâm.
4. Phim lấy bối cảnh nhà Minh không tránh khỏi nội dung gây tranh cãi, thậm chí khó vượt qua kiểm duyệt
Nhân vật Chu Chiêm Cơ về sau đăng quang là Minh Tuyên Tông là một trong những vị hoàng đế liêm khiết, từ bi nhất của triều Minh. Trong phim Thượng Thực, nhân vật này do Hứa Khải đóng. Ảnh: MangoTV
Việc lựa chọn làm phim lấy bối cảnh nhà Minh đồng nghĩa với việc đoàn làm phim phải đối mặt với nhiều mặt tối không thể né tránh của triều đại này. Rõ ràng nhất chính là những cuộc đấu đá trong nội bộ triều đình, từ thời kỳ đầu của triều Minh với Hồ Duy Dung, cha con Nghiêm Tung, cho đến vụ án Đông Lâm đảng về sau,… Rồi những đời vua có “1-0-2”, như là “Hoàng đế cả đời chỉ thích tu đạo”, “Hoàng đế lười biếng”, “Hoàng đế nghiện kỹ nữ”,…
Đương nhiên, vẫn có những vị hoàng đế tốt như Minh Nguyên Tông (nhân vật Chu Chiêm Cơ được cả Đại Minh Phong Hoa và Thượng Thực khai thác), nhưng về cơ bản nhà Minh mang cái danh là bất ổn. Trong khi đó, phim ảnh cần phải truyền tải những nội dung đúng đắn, tích cực, phải đáp ứng với quan điểm chính thức của truyền thông chính thống.
Do đó, đạo diễn phải suy nghĩ kỹ về liệu khán giả có muốn xem loại nội dung này hay không, liệu diễn viên có dám thủ vai những vai diễn khó nhằn như vậy không, và thậm chí liệu tác phẩm xuất xưởng có thể vượt kiểm duyệt hay không.
Có ý kiến cho rằng, khi không thể tái hiện toàn diện bối cảnh lịch sử thời nhà Minh, có thể thử diễn giải bằng cách lấy các nhân vật tiêu biểu làm trung tâm, thực hiện các câu chuyện theo dạng liệt truyện. Đây là điều mà biên kịch Vu Chính đã thử nghiệm với phim Ngọc Lâu Xuân (2021) và Thượng Thực (2022). Kết quả ra sao ai cũng thấy: Phim thật sự không gây tiếng vang, thậm chí còn mang về tiếng xấu cho các diễn viên tham gia.
Nhìn chung, không khí tổng thể của thời nhà Minh khá gò bó, ảm đạm vì gắn liền với các cuộc đấu đá chính trị phức tạp trong triều đình. Không tránh khỏi phim lấy bối cảnh nhà Minh sẽ mang màu sắc u tối. Nếu đưa tất cả hiện thực đó lên màn ảnh, không chắc rằng khán giả sẽ yêu thích, mà trái lại còn dễ khiến họ cảm thấy khó chịu. Do đó, phim cổ trang lấy bối cảnh về triều Minh có nhiều rủi ro.
XEM THÊM:
12 PHIM CỔ TRANG TRUNG QUỐC BỐI CẢNH THỜI NHÀ THANH HAY NHẤT
TOP CÁC PHIM CỔ TRANG TRUNG QUỐC THỜI NHÀ TỐNG MỚI NHẤT
TOP PHIM CỔ TRANG TRUNG QUỐC BỐI CẢNH THỜI NHÀ ĐƯỜNG MỚI NHẤT
Harper’s Bazaar Vietnam
