Thực phẩm chức năng cho gan, vàng thau lẫn lộn

Thay vì chọn thực phẩm thải độc cho gan, hãy ưu tiên cuộc sống lành mạnh. Ảnh: Pablo Merchán Montes on Unsplash

Gan là một trong những cơ quan nội tạng quan trọng hàng đầu của cơ thể, đóng vai trò bộ lọc tự nhiên. Cơ quan này chịu trách nhiệm chuyển hóa chất dinh dưỡng, loại bỏ độc tố và sản sinh các chất thiết yếu như protein và mật.

Gan sản xuất nhiều protein quan trọng cho cơ thể như albumin (giúp duy trì áp lực máu và ngăn chặn rò rỉ chất lỏng từ mạch máu vào các mô) và yếu tố đông máu. Gan đóng vai trò trong việc sản xuất các yếu tố đông máu, giúp cơ thể ngừng chảy máu khi bị thương.

Có thể nói, gan là “người hùng” lặng lẽ, đảm nhận hàng trăm chức năng sống còn cho cơ thể như lọc độc, chuyển hóa, tổng hợp. Thế nhưng, giữa nhịp sống hiện đại, môi trường ô nhiễm, thực phẩm nhiễm bẩn, lối sống nhanh, gan đang phải chịu tổn thương nặng nề. Tỉ lệ người mắc các bệnh về gan tăng mạnh, không chỉ vì rượu bia, béo phì, viêm gan, virus… mà còn bởi thói quen ăn uống thiếu khoa học, dùng thuốc tùy tiện, tiếp xúc hóa chất độc hại, bên cạnh các yếu tố di truyền.

Việc dùng thực phẩm chức năng vô tội vạ cũng là một yếu tố gây hại cho gan ít người biết.

Nhiều người dùng thực phẩm chức năng để làm đẹp, cải thiện sức khỏe mà không biết rằng chúng có thể là con dao hai lưỡi gây hại cho gan và sức khỏe. Theo AARP (trước đây có tên là Hiệp hội Người hưu trí Hoa Kỳ), một số loại TPCN phổ biến như ashwagandha, black cohosh, kava hay chaparral đã được ghi nhận gây tổn thương gan, thậm chí dẫn đến suy gan cấp nếu sử dụng kéo dài hoặc không đúng liều.

Không chỉ thảo dược, việc bổ sung quá mức các vitamin như A, B3 (niacin) cũng có thể gây độc gan. Ngay cả các loại được xem là lành tính như vitamin D, B6 hay canxi nếu dùng bừa bãi vẫn tiềm ẩn rủi ro sức khỏe.

Ngoài ra, các sản phẩm như cà gai leo, sữa ong chúa, nghệ hay nhân sâm, vốn được quảng bá “rất bổ”, khi lạm dụng cũng có thể khiến men gan tăng cao, gây viêm gan hoặc ảnh hưởng đến thuốc đang dùng.

Trong bối cảnh đó, thị trường thực phẩm chức năng cho gan “nở rộ” như một cơn sốt.

Từ các loại viên uống mang tên gọi “liver detox” (thải độc gan), người tiêu dùng đổ xô đi tìm kiếm giải pháp cấp tốc. Tuy nhiên, cần nhớ rằng không có viên thuốc nào là giải pháp thần kỳ cho gan.

Đa phần các sản phẩm này chưa có đủ bằng chứng lâm sàng chứng minh hiệu quả thực sự. Thậm chí, dùng không đúng cách có thể khiến gan “chữa lành đâu chưa thấy, tổn thương đã xuất hiện”.

Sự thật là gan có khả năng tự giải độc và tái tạo nếu được chăm sóc đúng cách.

Ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, vận động thường xuyên và hạn chế chất độc hại. Do đó, thay vì chạy theo trào lưu “detox gan cấp tốc”, hãy chọn nuôi dưỡng gan bằng những thói quen bền vững và khoa học. Bởi sự hồi sinh của gan không nằm trong viên thuốc, mà nằm trong cách bạn sống mỗi ngày.

Những ai không nên dùng thuốc thải độc gan, kể cả thực phẩm chức năng hoặc thảo dược hỗ trợ?

1. Người bị prurigo nodularis (được chẩn đoán ngứa do mắc bệnh về gan) khi gan đã mất khả năng bài tiết, tích tụ chất độc gây ngứa, nổi mẩn.

2. Người mắc bệnh gan mạn tính như xơ gan, viêm mật, viêm gan… chống chỉ định với các sản phẩm giải độc tự phát vì dễ khiến gan quá tải hoặc tương tác thuốc.

Gan đang tổn thương không tự ý dùng các loại thuốc hoặc TPCN thải độc. Cần đến khám chuyên khoa để các bác sĩ theo dõi, xây dựng hướng điều trị an toàn và hiệu quả vì cơ địa và tình trạng gan mỗi người khác nhau.

Thay vì tập trung vào detox, bạn nên ưu tiên:

1. Chế độ ăn giàu chất xơ, ít chất béo xấu, nhiều rau củ, trái cây.
2. Vận động, giữ cân nặng hợp lý.
3. Hạn chế rượu bia, thuốc lá, các hóa chất độc hại.
4. Theo dõi cân nặng, men gan và thăm khám định kỳ nếu cần.

Nếu có ý định dùng thảo dược hoặc thuốc bổ gan, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

6 thực phẩm giúp thải độc gan tự nhiên tốt nhất

Atiso là thực phẩm tốt cho gan. Ảnh: Kim Daniels on Unsplash

1. Lá atisô chứa chất chống ô-xy hóa giúp bảo vệ, hỗ trợ tái tạo tế bào gan. Một số nghiên cứu ở người mắc gan nhiễm mỡ không do rượu vào năm 2016, 2018 cũng ghi nhận hiệu quả của atisô giảm chỉ số tổn thương gan.

2. Bưởi chứa chất chống ô-xy hóa mạnh là naringin (đặc biệt vỏ bưởi), giúp giảm viêm và bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương. Các chất này làm chậm quá trình xơ hóa gan, tích tụ mô liên kết do viêm mạn tính.

3. Nước ép củ dền cung cấp nitrate và sắc tố betalain dồi dào, giúp giảm viêm và tổn thương, không chỉ tốt cho tim mạch mà còn có lợi cho gan. Một số nghiên cứu cho thấy nước ép củ dền giúp tăng cường enzyme giải độc tự nhiên trong gan và giảm viêm gan.

>>> THAM KHẢO: 10 TÁC DỤNG VÀ 11 CÔNG THỨC LÀM NƯỚC ÉP CỦ DỀN GIẢM CÂN

4. Dầu ô-liu được xem là chất béo lành mạnh nhờ nhiều lợi ích cho tim mạch, chuyển hóa và đặc biệt là gan. Dùng dầu ô-liu mỗi ngày có thể cải thiện men gan, giảm mỡ gan và tăng lưu thông máu trong gan. Nó cũng giúp cải thiện quá trình chuyển hóa lipid, là lựa chọn đáng giá trong chế độ ăn hỗ trợ chức năng gan và sức khỏe toàn diện.

Ảnh: Nathan Dumlao on Unsplash

5. Cà phê là thức uống tốt cho gan. Nhiều bằng chứng cho thấy, tiêu thụ cà phê ở mức độ vừa phải giúp giảm nguy cơ xơ gan và gan nhiễm mỡ không do rượu. Các cơ chế có thể liên quan đến những đặc tính chống ô-xy hóa của cà phê và khả năng tăng cường tổng hợp glutathione, một chất chống ô-xy hóa quan trọng trong tế bào gan.

6. Cá béo như cá hồi, cá thu, cá trích, cá cơm… chứa nhiều a-xít béo omega-3 − chất béo lành mạnh giúp giảm viêm, ngăn tích tụ mỡ và cải thiện chức năng gan. Nghiên cứu cho thấy omega-3 hỗ trợ ổn định men gan, cải thiện đề kháng insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh gan.