Sự khác biệt giữa quyết đoán và độc đoán là gì?

Dương Mịch là nữ diễn viên – nhà đầu tư nhạy bén của làng điện ảnh Trung Quốc. Cô quyết đoán trong các hoạt động, thậm chí bị xem là độc đoán khi rời bỏ con gái để theo đuổi sự nghiệp. Nhưng sự kiên định này giúp làm nên một Dương Mịch thành công rực rỡ.

Vì đại dịch, tình hình kinh doanh trở nên khó khăn. Trong bối cảnh bấp bênh, có nhiều quyết định mang tính chiến lược cần sự quyết đoán từ nữ doanh nhân. Cho dù là lên những chiến lược quảng bá không giống trước đây, thử nghiệm với các kế hoạch phát triển độc chiêu, giảm chi phí nhân sự hay đầu tư một khoản lớn… Sự quyết đoán này đôi khi bị xem là chuyên quyền, độc đoán. Vậy làm sao để các nữ doanh nhân có thể cân bằng lằn ranh mong manh giữa hai thái cực?

Quyết đoán mới làm nên chuyện

Trong cuốn Wall Street Women, tác giả Melissa Fisher đã phân tích câu chuyện của những phụ nữ đạt được những vị trí cao ở phố Wall. Ở họ, sự quyết đoán được thể hiện bằng sự tự tin, hiểu biết, can đảm, sẵn sàng vượt qua mọi thách thức để hoàn thành các mục tiêu lớn lao.

Sara Blakely không bằng cấp nhưng xây dựng được cả một đế chế đồ lót Spanx. Thành công của cô đến phần lớn từ ý chí quyết đoán. Châm ngôn khởi nghiệp của Sara là: “Nếu tôi lo ngại điều gì, tôi nhất định sẽ làm điều đó”.

Cách cô hóm hỉnh đặt tên công ty cho thấy cô không sợ hai chữ “thất bại”. Lúc đầu Sara chọn tên công ty bằng một từ rất hình tượng là Spanks (phát vào mông). Rồi “độc” hơn, cô thay hai mẫu tự cuối bằng một mẫu tự “x”. Cô muốn khi từ “Spanx” được thốt ra ai cũng phải bật cười vì cách phát âm rất vui nhộn, rất tượng thanh, như vậy thương hiệu “Spanx” sẽ dễ dàng ăn sâu vào tâm trí của mọi người hơn. Tính cách “dám làm điều mình sợ” của Sara Blakely còn biểu hiện ở cách cô tiếp thị sản phẩm không giống ai: mở tiệm sản phẩm đồ lót Spanx ngay ở khu bán… giày!

Để vươn mình ra gần 30 nước trên thế giới, người đứng đầu Vinamilk, nữ tướng Mai Kiều Liên đã có những quyết sách táo bạo khi đầu tư vùng nguyên liệu và mở rộng thị phần trong và ngoài nước.

Những mẫu phụ nữ có chính kiến riêng này luôn tạo dựng được niềm tin cũng như một sức mạnh tiềm ẩn để khó có trở ngại nào đánh bật được mình.

Độc đoán đôi khi cần thiết để thành công

Meryl Streep trong vai “bà đầm thép” Margaret Thatcher (phim 2011). Margaret Thatcher là người phụ nữ độc đoán đã làm thay đổi vận mệnh nước Anh.

Có những người kiệt xuất tính cách mềm mại, song cũng có không ít người kỳ tài mang tính cách cứng rắn, đem lại cảm giác độc tài, nhưng xét kỹ thì chưa hẳn là vậy. Họ có thể độc tài theo cách riêng của mình, nhưng hướng sự “áp chế” ấy đến lợi ích chung.

Phải được thực hiện một cách độc đoán, các chính sách thị trường tự do của bà đầm thép Margaret Thatcher mới làm chuyển hóa nền kinh tế nước Anh, khôi phục lại vị thế của nước này trên chính trường thế giới, dù phe đối lập kịch liệt phản ứng.

Nữ thủ tướng Đức Angela Merkel đã “mũ ni che tai” đập tan cơn sóng ngầm chống khu vực đồng euro trong liên minh EU, bất chấp Hy Lạp khó chịu với sự độc đoán ấy.

Trong 40 năm làm phim, đạo diễn Bạch Diệp tạo dấu ấn về một mẫu hình nữ đạo diễn xông xáo và… độc đoán. Bà có tính khí rất quyết liệt, nói to, quát lớn nhưng để lại những xuất phẩm điện ảnh khó quên: Ngày lễ thánh, Điện Biên Phủ, Hoa ban đỏ, Huyền thoại về người mẹ…

Về bản chất, không nhất thiết ai giỏi giang, thông minh cũng độc đoán, chuyên quyền, và ngược lại.

Khi nào thì độc đoán trở thành một vấn đề tai hại?

Trong khi tính quyết đoán là một phẩm chất phải học hỏi, luyện tập, chế ngự bản thân, ít khi là bản tính trời sinh, thì sự độc đoán lại có xuất phát điểm từ nhiều nguồn.

Người phụ nữ nhu nhược, thụ động cũng có thể sẽ bất ngờ trở thành hung hăng, áp chế người khác theo kiểu “con giun xéo mãi cũng quằn”, trở thành nạn nhân của thói võ đoán.

Các bác sĩ tâm lý cho rằng tính thích ra lệnh có thể bắt nguồn từ thời thơ ấu ở những đứa trẻ được nuông chiều thái quá. Cũng theo chuyên gia tâm lý, sự lạm dụng quyền hành cũng thường xảy ra khi một người cảm thấy vị trí của mình bị đe dọa hoặc khi tính quá cầu toàn chiếm ngự họ. Họ luôn lo lắng, không muốn để xảy ra sai sót nào và vì vậy muốn điều hành mọi thứ theo ý mình. Người quyết đoán một khi thiếu kiểm soát, cái “tôi” bất ngờ trồi lên quá lớn trở thành độc đoán, cực đoan, dễ dẫn đến làm sai lệch mục tiêu phục vụ.

Để quyết đoán thông minh

Lưu Thi Thi được xem là nữ diễn viên khôn ngoan trong việc cân bằng cả gia đình và sự nghiệp. Dứt khoát rời bỏ hào quang ở đỉnh cao sự nghiệp để chăm sóc cho gia đình, nhưng khi trở lại với công việc thì hết mình và nghiêm túc. Nhiều diễn viên không có sự quyết đoán như cô.

Sự quyết đoán được thể hiện bằng tầm nhìn xa trong công việc, hành xử tích cực, tôn trọng người khác và tự tin vào bản thân. Quyết đoán còn dựa trên sự cân bằng, nó đòi hỏi thẳng thắn về mong muốn và nhu cầu của bạn trong khi vẫn xem xét các quyền, nhu cầu và mong muốn của người khác.

Để học tính quyết đoán, người phụ nữ cần xét mục tiêu của mình là gì, cân nhắc “được-mất” khi ra quyết định, tham khảo ý kiến chuyên gia, biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến những người có liên quan và cuối cùng là dứt khoát trong hành động.

Người ta hay thương cảm thân phận những phụ nữ nhu nhược bị áp chế, bạo hành, oán giận kẻ độc tài ức hiếp, căm ghét người hống hách cậy quyền độc đoán và tôn trọng kính nể những ai thành đạt nhờ tính quyết đoán. Nhưng điều oái oăm là có khi trong chính một con người lại hội tụ đủ ba tính cách ấy, gây ra các cảm xúc hỉ, nộ, ái, ố mà ranh giới phân định lại rất mong manh, chẳng dễ gì cảm nhận và tránh những bước quá đà.

Thế nên, chúng ta vẫn cứ cần tỉnh táo!

Sự quyết đoán và độc đoán trong mái ấm gia đình

Có điểm thú vị ở một lĩnh vực nhạy cảm khác là những cô nàng thiếu tính quyết đoán, hay thốt ra những câu như “Em không biết”, “Sao cũng được”, hay “Anh muốn em làm gì?” thường cũng rất thụ động trong “chuyện ấy”. Hầu hết cánh đàn ông một mặt e ngại người phụ nữ quá thông minh vì khó chinh phục, nhưng mặt khác lại bị hấp dẫn bởi những phụ nữ mạnh mẽ quyết đoán, biết xử sự tinh tế.

Một cô gái thiếu tự tin về bản thân bị nam nhân chê đã đành, mẫu phụ nữ luôn cãi lại, luôn nhìn thấy khuyết điểm của người khác và thích ra lệnh, ép buộc mọi người trong tất cả mọi chuyện… cũng nằm trong số các bóng hồng bị điểm liệt.

Trong mái ấm, thường những người phụ nữ độc đoán cũng khá thông minh, biết cách lo toan cuộc sống gia đình nhưng họ lại dễ tạo ra những đứa con nhu nhược. Có những cô gái lúc chưa cưới được đàn ông chọn lựa vì tính quyết đoán, nhưng khi về làm vợ, họ lại quá đà để trở thành độc đoán, phô quyền khiến gia đình xào xáo.

Phụ nữ quyết đoán thông minh là biết tránh được cả những cách biểu lộ sự mạnh mẽ thái quá, nghĩa là biết thể hiện tính quyết đoán sao cho có lợi cho mình cả trong công việc lẫn gia đình. Đó là không hiếu chiến, nam tính vừa đủ để đàn ông không phải “nhợn”.

Tiến sĩ Olivia O’Neill khuyên các phụ nữ quyết đoán nên khôn ngoan lựa chọn thời điểm, cách thể hiện để tỏ ra mạnh mẽ: “Nếu họ bị đánh giá là cư xử theo kiểu đặc trưng đàn ông, họ có thể làm tổn hại các cơ hội thăng tiến và hạnh phúc của mình”.

Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam