Vaccine AstraZeneca và Johnson & Johnson đều mang lại nguy cơ gây đông máu. Vậy đông máu là gì?
Trường hợp đầu tiên bị đông máu sau khi tiêm vaccine AstraZeneca là vào tháng 3-2021. Tính đến khoảng cuối tháng 5-2021, có 309 người bị đông máu trong tổng số 33 triệu người được tiêm vaccine AstraZeneca ở Anh, dẫn tới 56 cái chết. Ở châu Âu, ít nhất 142 người bị đông máu trong tổng số 16 triệu người tiêm vaccine này.
Tại Mỹ cũng ghi nhận 8 ca bị đông máu trong tổng số 7.4 triệu người tiêm vaccine Johnson & Johnson. Tại Úc, tính đến khoảng giữa tháng 6-2021, đã có 48 người bị đông máu trong tổng số 3.3 triệu người tiêm vaccine AstraZeneca và 31 người đã hồi phục. Ước tính tỷ lệ bị đông máu sau tiêm vaccine là 1 trên 100.000 người, được đánh giá là HIẾM.
Sự việc này từng khiến châu Âu và một số nước quyết định ngừng tiêm AstraZeneca, thế nhưng hoạt động tiêm chủng đối với vaccine này sau đó đã được nối lại. Vậy đâu là lý do khiến các nước vẫn đặt niềm tin vào các vaccine gây đông máu này?
Bệnh đông máu là gì?
Đông máu trong tiếng Anh gọi là blood clot, thuật ngữ y khoa là thrombosis (huyết khối). Người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng giảm tiểu cầu (thrombocytopenia – TTS). Biểu hiện của triệu chứng giảm tiểu cầu bao gồm đau đầu nặng nề không dứt, đau bụng, thị lực sụt giảm, đau và sưng chân. Các triệu chứng này thường xuất hiện trong vòng 4-30 ngày sau khi tiêm vaccine AstraZeneca, nặng nhất là từ ngày 6-14.
Nếu gặp các triệu chứng này, bạn hãy đến bệnh viện để được kiểm tra số lượng tiểu cầu. Tiểu cầu được sinh ra từ tủy xương, có vai trò quan trọng trong việc đông cầm máu khi bạn gặp vết thương hở.
Theo chuyên gia huyết học Vivien Chen thuộc Đại học Sydney (Úc): Bình thường, số lượng tiểu cầu đạt từ 150.000 – 450.000 trên mỗi microlitre máu. Nếu con số này giảm xuống dưới 150.000 thì sẽ xảy ra tình trạng TTS – giảm tiểu cầu.
TTS khiến cho cơ thể bị mất máu dữ dội và khó cầm khi xuất hiện vết thương hở. Nhưng, nếu tình trạng giảm tiểu cầu xảy ra sau khi tiêm vaccine Covid-19, thì nó lại chuyển thành tình trạng đông máu bất thường. Mặc dù trường hợp này là rất hiếm.
Nguyên nhân gây đông máu là do đối với một số ít người, hệ miễn dịch của họ sẽ kích hoạt những kháng thể không chỉ nhận ra các protein Covid-19, mà còn nhận ra các tiểu cầu.
Các kháng thể này sẽ kích động các tiểu cầu, khiến chúng dính chùm lại với nhau tạo thành cục máu đông. Khi các tiểu cầu bị gom chùm lại như vậy, số lượng của chúng sẽ giảm.
Ngoài việc đếm số lượng tiểu cầu, các bác sĩ cũng sẽ tìm kiếm sự hiện diện của các protein gọi là D-dimer. Các protein này do cơ thể sản xuất để phá vỡ cục máu đông. Nếu như lượng D-dimer tăng lên gấp 5 lần bình thường, đó là dấu hiệu của triệu chứng TTS.
Các tiểu cầu kết dính lại, hình thành cục máu đông.
Đối tượng nào có nguy cơ bị đông máu sau tiêm vaccine Covid-19?
Đông máu là gì? Đông máu là một phản ứng miễn dịch bất thường. Tuy vậy, các bằng chứng cho thấy những người có tiền sử tim mạch, đột quỵ, huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), thuyên tắc phổi (tụ máu trong phổi) hoặc người thường xuyên dùng thuốc loãng máu thì cũng KHÔNG PHẢI là đối tượng có nguy cơ bị đông máu sau tiêm vaccine cao hơn những người khác.
Tuy vậy, như một phương pháp thận trọng, một số quốc gia đã thay thế AstraZeneca bằng Pfizer đối với người dưới 50 tuổi, hoặc người có tiền sử tụ máu trong não, dạ dày hoặc từng bị giảm tiểu cầu sau khi uống thuốc loãng máu heparin. GS-TS. Sandra Ciesek thuộc Đại học Goethe (Đức) cũng từng giải thích trên tạp chí Science rằng: “Chúng ta nên dành vaccine AstraZeneca cho những người cao tuổi nhất”.
Như vậy, theo giới hạn hiểu biết của y khoa hiện nay, vẫn chưa thể xác định chắc chắn đối tượng nào, giới tính hay độ tuổi nào có nguy cơ bị chứng đông máu sau tiêm vaccine AstraZeneca.
>>> Bạn có thể quan tâm: CÁC TRIỆU CHỨNG SAU KHI TIÊM VACCINE COVID-19, ĐÂU LÀ NHỮNG DẤU HIỆU NGUY HIỂM?
Có thể phát hiệm sớm tình trạng đông máu sau khi tiêm vaccine không?
Việc xét nghiệm máu để phát hiện đông máu có thể thực hiện ngay sau khi triệu chứng xuất hiện, dù là 4 ngày hay 20 ngày sau tiêm vaccine. Tuy nhiên không thể phát hiện sớm hơn.
Theo chuyên gia huyết học Jose Perdomo thuộc Đại học New South Wales (Úc): “Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ không thể tìm ra dấu hiệu đông máu cho tới khi bệnh nhân thấy không khỏe và đi khám”. Nghĩa là bạn không thể biết mình bị đông máu trước 4 ngày sau khi tiêm vaccine, dù có làm xét nghiệm máu, do đó sẽ không thể ngăn ngừa sớm.
Đông máu là gì? Triệu chứng đông máu rất khó ngăn ngừa sớm.
Phương pháp điều trị đông máu
Có 2 phương pháp điều trị kết hợp chứng giảm tiểu cầu:
• Trước hết, bệnh nhân sẽ được kê thuốc làm loãng máu nhằm mục đích làm chậm quá trình hình thành cục máu đông. Tiến sĩ Chen cho biết các thuốc chống đông máu quen thuộc như fondaparinux thường được sử dụng.
• Kế tiếp, nhằm bình ổn hệ miễn dịch, bệnh nhân sẽ được tiêm immunoglobulin, một loại protein cấu thành hệ thống phòng vệ của cơ thể.
Hai phương án này nhằm mục đích ngăn chặn các kháng thể (được kích hoạt sau khi tiêm vaccine) tác động tới tiểu cầu. Khoảng 2 ngày sau khi tiêm và uống thuốc, số lượng tiểu cầu trong cơ thể sẽ trở lại bình thường. Đối với các trường hợp nặng thì có thể mất nhiều thời gian hơn.
Khi nào nên đi đến bệnh viện?
Nếu sau khi tiêm vaccine mà bạn bị đau đầu, uống thuốc (mua ngoài tiệm thuốc) không hết thì hãy đi bệnh viện.
Nếu xuất hiện triệu chứng tê, mất cảm giác, khó nói (á khẩu), đại tiện ra máu thì hãy ngay lập tức đi cấp cứu.
Tại sao châu Âu và một số nước vẫn quyết định tiêm vaccine AstraZeneca?
Có một vài lý do chính yếu khiến các nước vẫn quyết định tiếp tục với AstraZeneca:
• So với các loại vaccine khác thì AstraZeneca rẻ hơn, dễ bảo quản hơn, do đó nó đáp ứng được nhu cầu khẩn cấp của những nước nghèo trong bối cảnh nguồn cung vaccine còn hạn chế.
• Số lượng người bị đông máu là rất hiếm so với số người bị biến chứng nặng hay tử vong do không tiêm vaccine. Do đó việc từ chối vaccine AstraZeneca có thể khiến dịch bệnh khó dập tắt và đè nặng lên hệ thống y tế.
• Các dữ liệu cho thấy nhóm người trẻ có nguy cơ bị đông máu cao hơn. Do đó một số quốc gia như Thụy Điển, Phần Lan chỉ tiêm AstraZeneca cho người từ 65 tuổi trở lên. Hà Lan, Đức dùng cho người từ 60 tuổi trở lên. Việc phân độ tuổi là một cách tốt để giảm áp lực về nguồn cung vaccine.
Vaccine AstraZeneca là cứu tinh của những nước nghèo trong dịch bệnh.
Vaccine có thể được chỉnh sửa để khắc phục tình trạng đông máu?
Vào tháng 5, một nhóm các nhà khoa học Đức, dẫn đầu là Giáo sư Rolf Marschalek thuộc Đại học Goethe ở Frankfurt, công bố đã tìm ra phương pháp ngăn chặn tình trạng đông máu do vaccine AstraZeneca và Johnson & Johnson gây ra.
Cụ thể, ông cho rằng nguyên nhân gây đông máu nằm ở virus adeno được sử dụng để đưa gai protein của virus SARS-CoV-2 vào cơ thể. Các đơn vị sản xuất AstraZeneca và Johnson & Johnson đã đưa virus adeno vào nhân tế bào thay vì vùng dịch tế bào như Pfizer và Moderna đã làm.
Hiện Johnson & Johnson đang quan tâm đến kết luận này của Rolf Marschalek. Nếu điều này được số đông các nhà khoa học thừa nhận thì chúng ta có thể hy vọng vào một loại vaccine Covid-19 vừa rẻ tiền vừa an toàn trong tương lai.
Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam
