Khám phá bảo vật tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long

Các bảo vật được trưng bày tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long

Hà Nội vừa khép lại Festival Thăng Long Hà Nội vào ngày 16 tháng 11 trong không khí rộn ràng và đầy tự hào, nhưng các hoạt động văn hóa vẫn tiếp nối để hướng đến ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23 tháng 11. Dòng chảy văn hóa không dừng lại mà tiếp tục lan tỏa qua những chương trình và hoạt động ý nghĩa.

Cùng thưởng lãm các bảo vật tiền triều lưu giữ tại đất Thăng Long để tái hiện lịch sử nghìn năm và thêm trân trọng di sản văn hóa dân tộc cũng như hiểu hơn về hành trình hình thành và phát triển của đất nước.

Đầu rồng thời Lý bằng đất nung trang trí trên mái cung điện

Đầu rồng bằng đất nung

Biểu tượng rồng ở thời Lý là có hình hài khác biệt so với đa phần các nước trong khu vực Châu Á. Về mặt nghệ thuật, hình tượng rồng thời Lý đạt đến đỉnh cao khi mang trong mình cả sức mạnh Vương quyền lẫn lí tưởng Thần quyền (thời bấy giờ là Phật giáo).

Hình khối của rồng thời Lý uốn lượn, thanh thoát và có phần thân mềm mại, uyển chuyển. thân thuôn dài, da trơn, không có vảy. Trong bức tượng được trưng bày tại Hoàng Thành Thăng Long, đầu rồng có bờm dài và râu rồng dưới cằm nhưng đặc biệt không có sừng. Điều đặc biệt nhất trong hình tượng rồng thời Lý chính là mào rồng lượn sóng ở mũi và răng nanh ngoắc lên tuy có nét sắc nhọn nhưng lại cũng uốn lượn như mây bay.

Chi tiết râu và mào rồng hướng về phía trước tạo nên một hình ảnh giống chiếc lá bồ đề. Theo tích của Phật giáo, đứa Phật Thích Ca Mâu Ni đã ngồi kết già tu tập dưới gốc cây bồ đề. Chính vì lẽ đó cây bồ đề có quan hệ mật thiết với tư tưởng tôn giáo này. Vào thời Lý, Phật giáo là tôn giáo vô cùng thịnh hành, cho nên những họa tiết thêm vào hình ảnh con rồng chắc chắn sẽ gắn liền với tín ngưỡng mà con người thời ấy thờ phụng.

Bảo vật loa gốm thời Trần

Loa gốm men ngà pha nâu

Thời Trần nổi tiếng với những tác phẩm gốm được chế tạo công phu và dùng men nâu làm trang trí trên nền men ngà. Tại khu di tích Hoàng Thành Thăng Long, các nhà khảo cổ đã khai quật và phục chế lại chiếc loa gốm men nâu Trần Triều. Tuy chỉ là một chiếc loa gốm trông có phần giản đơn nhưng khi ngắm nhìn lại có thể mường tượng câu chuyện xa xưa về một thời đại hào hùng.

Mặt ngoài của chiếc loa là họa tiết chìm hoa văn cánh sen tuy đơn giản nhưng lại là những đường nét chạm rất tinh tế. Loa có hai đầu một to một hẹp, đầu hẹp dùng để nói và đầu còn lại là nơi âm thanh được truyền đi. Có thể người xưa dùng chiếc loa này để ban bố các thông cáo của triều đình hoặc quan trọng hơn, nó là một công cụ truyền âm thanh trong quân đội do các tướng lĩnh sử dụng.

bzvn-bao-vat-kinh-thanh-5

Triều đại nhà Trần tồn tại với hào quang rực rỡ khi ba lần đánh tan ý định xâm lược của quân Nguyên – Mông. Ngắm nhìn chiếc loa có từ ngàn xưa này, người ta không khỏi liên tưởng về hình ảnh đoàn quân năm nào rộn tiếng trống cả, vang vọng tiếng loa cùng vó ngựa phi nước đại xông pha trận chiến.

Thẻ bài cung nữ thời Lê Sơ

Thẻ bài cung nữ thời Lê Sơ

Tấm thẻ bài giản đơn nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong công tác nghiên cứu lịch sử thế kỉ 15. Trong khi khai quật điện kính Thiên và Hậu Lâu, người ta đã tìm ra tấm thẻ bài này.

Thẻ bài bằng kim loại mỏng, bên trên khắc dòng chữ “宮女出買牌” (Cung nữ xuất mãi bài – thẻ cho cung nữ xuất cung mua đồ). Theo quy định thời xưa, mỗi người chỉ được cấp một thẻ bài và chỉ được cấp đúng một lần. Tấm thẻ này là minh chứng sống động cho công tác quản lý kinh thành thời Lê Sơ.

Theo Cục di sản văn hóa, việc quản lý nhân sự bằng thẻ bài bắt đầu từ năm Quang Thuận thứ 8 (14677) và chỉ thực sự được thực hiện một cách khoa học và nghiêm ngặt ở thời điểm đời vua Lê Thánh Tông.

Tấm thẻ nhỏ bé này là một di vật độc bản và hiện chưa tìm thêm được một hiện vật nào hoàn toàn giống với hiện vật này. Do đó, tấm thẻ đã được công nhận là Bảo vật quốc gia vào tháng 1 năm 2024.

Một tấm thẻ bài với vô vàn vết loang lổ trên bề mặt qua thời gian, khắc những dòng chữ tuy mảnh khảnh nhưng chứa đựng cả lịch sử của một triều đại tuy đã xa nhưng lại cũng thật gần gũi.

Bát sứ thấu quang hoàng cung

Bát sứ thấu quang thời Lê Sơ

Nhiều đồ ngự dụng (vật dụng dành cho vua) được khai quật vào giai đoạn năm 2002-2004 trong đó có hai mẫu bát sứ thấu quang bảo vật quốc gia từng được dùng trong hoàng cung vào thời Lê Sơ.

Vẻ đẹp cao sang quyền quý đôi khi không nằm ở những vật dụng màu sắc sặc sỡ mà chỉ đơn giản chứa trọn trong hiện vật bát gốm được chế tác hoàn mỹ. Màu sắc tinh tế, hình thức tao nhã và có trọng lượng nhẹ là đặc trưng của mẫu vật này. Hai chiếc bát sứ thấu quang là minh chứng cho nghệ thuật chế tác gốm bậc thầy của người xưa.

Bên trong bát là hoa văn in khuôn nổi hình đôi rồng đang bay lượn trong mây, giữa lòng bát có một chữ “官- Quan” in nổi. Hình tượng rồng được khắc họa ở tư thế ngẩng cao đầu, miệng nhả ngọc, thân uốn khúc còn đuôi duỗi thằng, thân vươn cao như đang đạp vào mây.

bzvn-bao-vat-kinh-thanh-8

Đặc biệt, bát dùng hình tượng rồng có chân 5 móng, một biểu tượng cho quyền lực của bậc đế vương thời bấy giờ. Theo các nhà nghiên cứu, chữ “Quan” in trong bát chứng minh đây là sản phẩm từ lò Quan xưởng thiết lập, chuyên sản xuất vật dùng dành cho triều đinh.

Rồng nổi trên lớp men màu trắng ngà óng mịn lại càng tinh xảo hơn khi có ánh sáng chiếu vào. Độ thấu quang của sứ được xử lí tinh tế bởi những người thợ lành nghệ nhất thời bấy giờ, được đánh giá là vượt trội hơn cả độ thấu quang trong đồ sứ Trung Quốc thời Bắc Tống (960-1127).

Lịch sử đã lùi xa và chốn kinh kì cũng chẳng còn bóng dáng phồn hoa của đình đài lầu các nhưng sự huyên náo và khí thế ngút trời của các vương triều vẫn còn hiện hữu trong dòng chảy thời gian cùng những bảo vật mang tính di sản của thời đại.