
Tranh sơn dầu miêu tả Nữ hoàng Elizabeth I của Vương quốc Anh và bộ trang sức ngọc trai đồ sộ của bà, gồm vương miện, vòng cổ nhiều lớp, hoa tai và vòng tay. Image Credit: Hatfield House via The Metropolitan Museum of Art
Trước khi con người thành công cấy ghép ngọc trai, trai biển luôn là đỉnh cao của sự quý hiếm trong trang sức. Trong hàng ngàn năm, ngọc trai tượng trưng cho sự giàu có và địa vị trong nhiều nền văn hóa khác nhau.
Ở Trung Quốc cổ đại, ngọc trai tượng trưng cho trí tuệ và vẻ đẹp, được dùng không chỉ như trang sức mà còn trong mỹ phẩm và ẩm thực cung đình. Trong khi đó, người Ấn Độ tin rằng chúng mang lại sự bảo vệ và thịnh vượng.
Người La Mã coi trọng ngọc trai như biểu tượng của sự sang trọng và tinh tế, sử dụng chúng làm đồ trang sức và đồ trang trí cho giới thượng lưu. Vị tướng La Mã nổi tiếng Mark Antony thậm chí còn tặng viên ngọc trai giá trị thiên văn cho nữ hoàng Ai Cập Cleopatra.
Trong thời Trung cổ, ngọc trai trở thành họa tiết chủ đạo trong giới quý tộc châu Âu, thường được hoàng gia đội trên vương miện và vương miện. Chúng được coi là biểu tượng của sự trong trắng và đức hạnh, thường được sử dụng trong biểu tượng tôn giáo.
Sự quan trọng của ngọc trai đã được bất tử hóa trong tranh sơn dầu, khi những món trang sức và những viên ngọc thượng thặng xuất hiện cùng giới vua chúa, quý tộc và giới thượng lưu trong những bức họa chân dung của họ. Hãy cùng Harper’s Bazaar nhìn lại một số những bức tranh sơn dầu nổi tiếng với trang sức ngọc trai.
Achilles Amongst the Daughters of Lycomedes (vẽ khoảng 1630-1635) – Jan Boeckhorst

Ảnh: Wikimedia Commons
Được lưu giữ trong Bảo tàng Quốc gia Warsaw, bức tranh sơn dầu cổ điển này là đỉnh cao của phong cách Baroque. Nhưng khác với nhiều bức vẽ đề cao nhân vật, trọng tâm của tác phẩm này lại là chuỗi ngọc trai xa hoa.
Đây là một khoảnh khắc quan trọng trong truyền thuyết về Achilles. Trong thần thoại Hy Lạp cổ đại, mẹ của Achilles sợ rằng con trai mình sẽ tử trận, đã giấu Achilles vào trong gia đình của Vua Lycomedes. Bà còn hóa trang cho con thành một người con gái. Tất nhiên, các thủ lĩnh Hy Lạp nghi ngờ về danh tính. Vì vậy, mồi nhử của họ là một chiếc bát đựng đầy đồ trang sức lấp lánh và vũ khí. Những người phụ nữ thực thụ thì trầm trồ trước trang sức, trong khi Achilles bị thu hút bởi thanh kiếm và khiên, bại lộ danh tính thực sự của mình.

Ảnh: Wikimedia Commons
Điều thú vị là trong bức tranh sơn dầu này, Achilles đứng trong bóng tối, còn chuỗi ngọc trai và trang sức vàng mới là tâm điểm của ánh sáng. Tuy chỉ là mồi nhử nhưng kỹ thuật vẽ tranh của Jan Boeckhorst đã làm toát lên sự quý giá của ngọc trai thời xưa.
Girl with a Pearl Earring (1665) – danh họa Johannes Vermeer

Ảnh: Wikimedia Commons
Cô gái đeo hoa tai ngọc trai, do họa sĩ người Hà Lan Johannes Vermeer vẽ vào khoảng năm 1665, là một trong những tác phẩm sơn dầu nổi tiếng nhất trong lịch sử nghệ thuật.
Chủ đề của bức tranh là một sự bí ẩn. Người ta biết rất ít về cô gái trong bức tranh, điều này gợi lên sự suy đoán và tò mò về danh tính và câu chuyện của cô. Tuy nhiên, điều không thể chối từ là địa vị của cô, thể hiện qua chiếc hoa tai ngọc trai đang sáng mờ ảo trong ánh đèn. Bởi viên ngọc trai vô cùng to này chắc chắn có giá trị thiên văn. Cách sử dụng ánh sáng và màu sắc điêu luyện của danh họa người Hà Lan thể hiện kỹ năng phi thường trong lối vẽ tả thực.
The Pearl (1865) – Frederick Sandys

Ảnh: ArtHive
Bức tranh The Pearl được vẽ bởi họa sĩ người Anh, Frederick Sandys, vào năm 1865 là một trong những kiệt tác tiêu biểu của trường phái Pre-Raphaelite.
Điểm nổi bật trong tác phẩm là cách Sandys xử lý ánh sáng trên làn da mịn màng của người mẫu, với sắc hồng phớt nhẹ và độ trong suốt tinh tế. Góc nghiêng của khuôn mặt được phản chiếu hoàn hảo trong chiếc gương tròn, tạo nên góc nhìn độc đáo về vẻ đẹp của nhân vật.
Đặc biệt, biểu cảm mơ màng, trầm tư trên gương mặt người phụ nữ khi ngắm nhìn chính mình phản ánh phong cách lý tưởng hóa vẻ đẹp nữ tính trong các tác phẩm của danh họa. Bức tranh thể hiện rõ sự tinh tế trong từng nét vẽ và chú ý đến chi tiết – những đặc trưng quan trọng của trường phái Pre-Raphaelite mà Frederick Sandys là đại diện xuất sắc.
Marie-Anne Martinozzi (née Mancini), Duchess of Bouillon (1673) – Benedetto Gennari

Ảnh: Wikimedia Commons
Bức chân dung Marie-Anne Martinozzi (née Mancini), Duchess of Bouillon được vẽ bởi họa sĩ người Ý Benedetto Gennari vào khoảng năm 1672–1673. Đây là chân dung của Marie-Anne Martinozzi, người phụ nữ quý tộc nổi tiếng trong triều đình Pháp thời Louis XIV. Bà là cháu gái của Hồng y Mazarin – người từng nắm quyền nhiếp chính của nước Pháp.
Trong bức họa, nhân vật được vẽ với phong cách Baroque điển hình của thời kỳ này với trang phục quý phái cùng những chi tiết thêu ren tinh xảo. Viên ngọc trai to bản hình giọt nước thể hiện địa vị cao quý của người được họa.
Gennari đã khéo léo sử dụng kỹ thuật Chiaroscuro để tạo độ tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, làm nổi bật gương mặt thanh tú cùng vẻ đẹp quý phái của nữ công tước. Bức chân dung hiện đang được lưu giữ ở Cung điện Versailles tại Pháp.
Portrait of a Lady in Allegorical Guide, Holding a Dish of Pearl (vẽ vào thế kỷ 17) – Pierre Mignard

Ảnh: Wikimedia Commons
Là tác phẩm chân dung nổi bật của họa sĩ người Pháp Pierre Mignard, được sáng tác vào thế kỷ 17. Bức tranh sơn dầu khắc họa một quý bà đang cầm đĩa ngọc trai, trong khi đang đeo bộ trang sức ngọc trai gồm chuỗi vòng cổ, hoa tai và ngọc trai đính áo. Viên ngọc ẩn dụ cho sự giàu có và thuần khiết. Nhân vật toát lên vẻ thanh lịch đặc trưng của thời kỳ Baroque: khoác trên mình trang phục sang trọng với những nếp gấp vải tinh tế, đeo trang sức quý giá và tạo dáng trong tư thế trang nghiêm nhưng vẫn mang vẻ duyên dáng.
Pierre Mignard thể hiện sự điêu luyện trong việc xử lý ánh sáng và chi tiết, đặc biệt là cách ông tạo độ sáng bóng cho những viên ngọc trai và làn da mịn màng của nhân vật. Bức họa phản ánh xu hướng nghệ thuật của giới quý tộc Pháp thời bấy giờ, nơi các bức chân dung thường được vẽ với những yếu tố biểu tượng và ẩn dụ phức tạp.
We Both Must Fade (Mrs Fithian) (vẽ năm 1869) – Lilly Martin Spencer

Ảnh: Bảo tàng Smithsonian American Art Museum
Quý cô Fithian đứng trước gương, ngắm nhìn những món qua được tặng để ca ngợi vẻ đẹp của bản thân. Đó là váy ren, trâm cài ngọc trai, một nhành hoa hồng,… Nhưng như cành hoa hồng đang có cánh rơi lả tả, vẻ đẹp của cô cũng sẽ phai tàn.
Tác phẩm mang tính biểu tượng về sự phù du của cuộc sống. Spencer đã khéo léo sử dụng hình ảnh người phụ nữ lớn tuổi và bông hồng héo để truyền tải thông điệp về quy luật tự nhiên rằng, mọi thứ đều phải phai tàn theo thời gian – từ vẻ đẹp của con người cho đến những đóa hoa. Tác phẩm được đánh giá cao về kỹ thuật vẽ chân dung cũng như khả năng thể hiện cảm xúc và ý nghĩa sâu sắc thông qua chi tiết và bố cục tinh tế.
Coronation Portrait of the Empress Josephine (vẽ khoảng 1807–1808) – Baron François Gérard

Ảnh: Wikimedia Commons
Cũng không thể không nhắc đến bức chân dung trong ngày đăng quang của Hoàng hậu Joséphine, vợ của Napoleon Bonaparte. Trong suốt cuộc đời của mình, Hoàng hậu Joséphine sở hữu vô số những món trang sức vô cùng lộng lẫy, như dây chuyền nhiều tầng bằng kỹ thuật chạm khắc hay những món trang sức bằng ngọc trai và ngọc lục bảo mà bức tranh sơn dầu của họa sỹ Baron François Gérard miêu tả.
Điều quan trọng cần lưu ý là nhiều món trang sức trong những bức tranh sơn dầu cổ điển…có thể không thực sự tồn tại! Tuy nhiên, với bức họa của hoàng hậu Joséphine thì lại khác. Chúng ta có lý do để tin rằng danh họa người Pháp đã miêu tả một cách chân thực các món trang sức ngày đăng quang của bà. Cũng có người cho rằng chuỗi trang sức ngọc trai và ngọc lục bảo này của Joséphine đã được tặng cho con gái bà là Stephanie De Beauharnais, hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Victoria và Albert.
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:
TÌM HIỂU VỀ LỊCH SỬ NUÔI CẤY NGỌC TRAI BIỂN ĐÔNG QUA PHIM RÈM NGỌC CHÂU SA
RÈM NGỌC CHÂU SA ĐỊNH GIÁ NGỌC TRAI THỜI NHÀ ĐƯỜNG
VÌ SAO BỘT NGỌC TRAI ĐƯỢC SỬ DỤNG NHIỀU TRONG CÔNG NGHỆ LÀM ĐẸP?
Harper’s Bazaar Việt Nam