Thời trang điện ảnh: Phim ảnh đã thay đổi ngành thời trang như thế nào?

Diễn viên Brigitte Helm hóa thân thành cô gái flapper trong L’Argent (1928).

Từ những ngày đầu của điện ảnh, thời trang và phim đã song hành cùng nhau. Tuy nhiên độ lan tỏa khi ấy của thời trang trong phim chưa đủ lớn để ta chú ý tới. Phải đến những năm 1920 và 1930. Khi làn sóng phim ảnh Hollywood trở nên thịnh hành hơn bao giờ hết. Ta mới chứng kiến sự tác động rõ nét của thời trang trong phim vào đời sống.

Các minh tinh màn bạc trở thành hình ảnh kiểu mẫu của công chúng. Cách họ phục sức ra sao hoặc trang điểm làm tóc như thế nào định hình nên phong cách mới tại thời điểm đó. Xu hướng thời trang trong phim ảnh hưởng sâu sắc và rộng lớn đến mức thay đổi luôn nhận thức của các quý cô thượng lưu. Nếu trước đây khuynh hướng được tạo ra qua sưu tập của các nhà may cao cấp Pháp. Thì nay thời trang phim ảnh đã tạo nên cú lột xác mới trong ngành thời trang.

Kỷ nguyên phim câm

Cột mốc đánh dấu sự ra đời của điện ảnh chính là phát minh cinématographe của anh em nhà Lumière vào năm 1895, tại Paris. Thiết bị này cho phép quay và trình chiếu các đoạn phim ghi lại hình ảnh chuyển động. Từ đó, những thước phim ngắn không tiếng động, hay gọi là phim câm, nhanh chóng trở thành mô hình giải trí mới lạ. Lúc bấy giờ, châu Âu được xem như trung tâm văn hóa của thế giới. Đi đầu trong việc phát triển nghệ thuật phim câm là các xưởng phim của Pháp, Đan Mạch và Ý.

Sau Thế chiến I (1914 – 1918), thế giới chứng kiến sự đảo chiều của lịch sử điện ảnh nói chung và phim câm nói riêng. Trung tâm của phim ảnh rời khỏi châu Âu. Từ những năm đầu của thế kỷ 20, nước Mỹ nổi lên như một nền điện ảnh giàu sức sáng tạo.

Poster film It (1927)

Hollywood, vùng đất nằm phía Tây Bắc của bang California, trở thành kinh đô điện ảnh mới của thế giới. Thập niên 1910 có lẽ là thời điểm quan trọng trong lịch sử Mỹ, nhưng ít người biết đến. Thế chiến I đã mang số lượng lớn dân di cư từ châu Âu đến với đất Mỹ. Trong số đó có rất nhiều nghệ sỹ, thợ thủ công, cũng như nhà làm phim nổi tiếng. Nước Mỹ đã may mắn hưởng lợi từ những lĩnh vực mà châu Âu từng thống trị. Hollywood trở thành miền đất hứa của các nhà làm phim độc lập khắp thế giới.

Ảnh hưởng thời trang đầu tiên từ nữ hoàng phim câm Pola Negri

Trong những năm 1915–1920, hơn một nửa lượng phim điện ảnh được sản xuất tại Hollywood, Mỹ. Cũng từ đây, Hollywood mang đến ảnh hưởng thời trang đầu tiên nhờ Pola Negri. Bà là nữ minh tinh nổi tiếng nhất trong thời đại phim câm, giai đoạn 1908 – 1920. Trong A Woman of the World (1925), nhân vật Nữ bá tước Elnora của Negri đã mua đôi giày satin trắng. Rồi nhuộm chúng theo màu của trang phục. Sau thước phim ấy, hàng ngàn phụ nữ đã bắt chước làm theo.

Huyền thoại của thời đại phim câm Pola Negri.

Tiếp đó là nữ diễn viên người Mỹ Clara Bow. Thành công của bộ phim It (1927) đã mang về cho Clara danh hiệu “IT girl”. Từ ám chỉ cô gái sở hữu điều gì đó nổi bật. Mái tóc bob bồng bềnh; hàng chân mày cong sắc sảo cùng chiếc quần thủy thủ; đôi giày strappy của cô trở thành phong cách của vô vàn thiếu nữ trẻ trong thập niên 20.

Chiếc quần thủy thủ và đôi giày strappy của Clara Bow trở thành cơn sốt trong thập niên 20.

Phản ánh bối cảnh xã hội đương thời

Giai đoạn giữa thập niên 1920 đánh dấu sự thoái trào của thể loại phim câm. Đồng thời, thế giới chào đón sự ra đời của bộ phim thu tiếng đầu tiên trong lịch sử điện ảnh, The Jazz Singer (1927). Đây cũng là thời kỳ mà jazz nổi lên và trở thành âm nhạc đại chúng. Ảnh hưởng của nhạc jazz đã mở ra một định nghĩa mới về “flapper“. Từ lóng nói về những cô gái trẻ chọn cách sống tự do và phóng túng.

Sự thay đổi trong đời sống văn hóa – xã hội phương Tây khi ấy đã được khắc họa qua L’Argent (1928), Speedy (1928) hay Pandora’s Box (1929). Các bộ phim trên đã mang đến cái nhìn chi tiết về quá trình giải phóng nhận thức trong tư tưởng của phụ nữ. Cả về lối sống tinh thần, phong cách ăn mặc và tình dục. Biểu tượng tự do của thời đại mới – kiểu đầm hạ eo flapper ngắn tay, che lấp đường cong xuất hiện dày đặc trên màn ảnh.

Bối cảnh trong phim Pandora’s Box (1929).

Thế nhưng những bản nhạc jazz, vũ điệu cuồng say và cuộc vui thâu đêm của giới trẻ cũng chẳng kéo dài lâu. Sự sụp đổ của thị trường chứng khoáng phố Wall năm 1929 đã đẩy thế giới bước vào cuộc Đại khủng hoảng (The Great Depression). Nền kinh tế toàn cầu tê liệt khiến người người thất nghiệp hoặc phá sản. Trở nên mông lung và tuyệt vọng, họ tìm kiếm những niềm vui tức thời. Và sự khuây khỏa đó đến từ những rạp chiếu bóng.

>>> XEM THÊM: THỜI TRANG THẬP NIÊN 1920: PHÓNG KHOÁNG FLAPPER

Phim ảnh và thời trang phụ nữ trong cuộc Đại khủng hoảng

Một cách nào đó, điện ảnh Hollywood đã phát triển trong khi phần còn lại của thế giới đang sụp đổ. Cuộc Đại khủng hoảng đã tạo nên hai thái cực đối lập trong phong cách thời trang của phụ nữ. Ban ngày (đi làm) và về đêm (giải trí). Trang phục mà các diễn viên mặc trong phim cũng lấy từ chính thực trạng tiêu biểu của thời kỳ này.

Trang phục đi làm của phụ nữ qua hình ảnh của nữ diễn viên Bette Davis trong phim Fashion of 1934

Điển hình là trong các bộ phim như Shanghai Express (1932) hay Fashion of 1934 (1934). Minh tinh Marlene Dietrich và Bette Davis thường mặc mẫu áo độn vai, váy dài đến bắp chân, đầm chít eo đằm thắm cho những phân cảnh vào buổi sáng.

Minh tinh Marlene Dietrich trong Desire (1936).

Ngược lại, khi đêm xuống, các cô gái lại vận trên mình những bộ đầm dài thướt tha. Có nếp gấp hoặc lớp vải quấn quyến rũ, hoặc điểm bèo nhún kiêu sa trên vai áo hay cổ. Nếu muốn tìm minh chứng tiêu biểu cho phong cách này. Bạn cứ nhìn ngôi sao Hollywood Greta Garbo và Joan Crawford trong Grand Hotel (1932).

Nữ diễn viên Jean Harlow, phim Reckless (1935).

Thập niên 1930: Sự thăng hoa của thời trang trong điện ảnh Hollywood

Từ những năm 1930, nền điện ảnh Hollywood từ chỗ chỉ là một hình thức giải trí tiêu khiển; đã dần phát triển thành một ngành công nghiệp sản xuất thực sự. Phim ảnh không chỉ đi theo các đề tài mang tính thời đại nữa. Các bộ phim Hollywood dần khẳng định vị trí độc tôn ở một thị phần khác: ngành thời trang.

Chiếc đầm vải xéo của Joan Crawford trong Grand Hotel (1932).

Hàng loạt tác phẩm như Hell’s Angels (1930); Platinum Blonde (1931); Red Dust (1932) hay Letty Lynton (1932) đã khơi dậy làn sóng của những chiếc đầm ‘bias-cut’ (kỹ thuật cắt vải xéo). Sự ra đời của mẫu đầm này đến từ phương pháp cắt vải xéo của nhà mốt Madeleine Vionnet. Thiết kế của bà được mô tả tựa “dòng nước tuôn chảy theo đường cong tự nhiên của cơ thể”. Dẫn đường cho xu hướng cắt vải chéo gợi cảm phải kể đến các nữ diễn viên nổi tiếng bậc nhất trong thập niên 1930 – 1940. Như là: Jean Harlow, Joan Crawford, Katharine Hepburn, Marlene Dietrich, Greta Garbo, Ginger Rogers, hay Vivien Leigh.

Bất chấp bối cảnh kinh tế vẫn còn khó khăn, chị em phụ nữ đều có chung khát khao sở hữu bộ cánh yêu kiều như những ngôi sao Hollywood. Trang phục trên phim nhanh chóng được các nhà bán lẻ sao chép. Quý cô nào cũng dễ dàng tìm thấy một chiếc váy hoặc áo choàng lông trong bộ phim họ ưa thích ở các cửa hàng. Tất nhiên những bản sao ấy đều có mức giá rẻ vô cùng hấp dẫn.

Sự đi lên của ngành may sẵn Mỹ nhờ thời trang trong phim

Đơn cử như chiếc đầm voan tay phồng nhún bèo của Joan Crawford trong Letty Lynton (1932). Nó được yêu thích đến mức đã bán sạch hơn 500.000 phiên bản sau vài tháng công chiếu. Nếu muốn tiết kiệm hơn, có hẳn công ty sản xuất rập hàng loạt Butterick. Họ chuyên làm các mẫu rập dựa trên trang phục trong phim. Điều này cho phép phụ nữ thỏa thích chọn kiểu, rồi tự may quần áo tại nhà.

Hơn 500.000 phiên bản của chiếc đầm voan, tay phồng nhún bèo được Joan Crawford mặc trong Letty Lynton (1932) đã bán sạch sau vài tháng công chiếu.

Có lẽ công lớn phải thuộc về đội ngũ thiết kế trang phục Hollywood. Họ là những người đã tạo nên xu hướng thời trang thông qua việc xây dựng phong cách cho các nữ diễn viên trong phim. Cộng hưởng từ sự đi lên của ngành may sẵn của Mỹ; điện ảnh Hollywood chính thức trở thành trung tâm thời trang của phụ nữ.

Chủ nghĩa thực dụng phần nào đã giúp họ duy trì sự thanh lịch, trang nhã trong suốt một thập kỷ đầy khó khăn. Bởi chẳng mấy ai sẵn sàng chi tiền cho bộ đầm haute couture có giá trị ngang bằng một chiếc xe hơi sau cuộc Đại khủng hoảng.

Hậu thế chiến: Sự xuất hiện của truyền hình

Thập niên 1930 đến hết 1940 được coi là thời kỳ hoàng kim của nền điện ảnh Mỹ. Khi thế giới bước vào Thế chiến II (1941 – 1945), ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood vẫn đứng vững. Chiếm độc quyền thị trường phim ảnh toàn cầu. Tuy nhiên, chiến tranh kết thúc cũng là lúc nhân loại chào đón sự ra đời của mô hình giải trí khác. Đó là truyền hình. Nghệ thuật thứ 7 mở rộng sang lĩnh vực phim truyền hình nhiều tập với các thể loại đa dạng. Những tác phẩm trên màn ảnh nhỏ đã tạo ra sức ảnh hưởng vô cùng lớn đến thói quen tới rạp xem phim của người dân Mỹ.

Để đối phó với tình hình này, những nhà làm phim điện ảnh có sự thay đổi phong cách làm phim. Dòng phim hài và tình cảm được đẩy mạnh. Đồng thời, đội ngũ đạo diễn bắt đầu tìm kiếm dàn diễn viên trẻ đẹp; quyến rũ để thu hút sự chú ý của khán giả.

Từ biểu tượng sex Marilyn Monroe…

Thập niên 1950 đã sản sinh ra những cô đào gợi cảm trên màn bạc. Trong số đó có minh tinh người Mỹ Marilyn Monroe nổi lên như một biểu tượng sex mà bao đấng mày râu phải phát cuồng. Từ Gentlemen Prefer Blondes (1953), How to Marry a Millionaire (1953) cho đến The Seven Year Itch (1955)… Những vai diễn của Marilyn Monroe đã thay đổi hoàn toàn chuẩn mực cái đẹp của phụ nữ.

Cánh đàn ông mê mẩn thân hình đồng hồ cát của Marilyn bao nhiêu; thì các quý cô lại càng muốn giống nàng bấy nhiêu. Nào là hàng mi dày, đôi lông mày mỏng sắc nét, nốt ruồi trên gò má. Hay mái tóc vàng xoăn bồng bềnh. Trong một phân cảnh của The Seven Year Itch (1955). Nhân vật của Marilyn Monroe đã bị làn gió “nghịch ngợm” làm tốc váy khi nàng đứng trên nắp cống đường xe điện ngầm.

Ngay khoảnh khắc ấy, chiếc đầm cocktail cổ yếm xẻ ngực màu trắng ngà cùng tư thế gợi tình của Marilyn đã trở thành hình ảnh bất tử trong lịch sử điện ảnh và thời trang.
Marilyn Monroe trong The Seven Year Itch (1955) được xem là phân cảnh đáng nhớ nhất trong lịch sử điện ảnh Hollywood.

Đến chiếc đầm đen của Audrey Hepburn

Một ngôi sao khác đã tiên phong cho tủ quần áo của phụ nữ những năm 1950 – 1960 là Audrey Hepburn. Hầu hết trang phục trong phim của Audrey đều được thiết kế bởi nhà mốt Pháp Hubert de Givenchy. Có thể xem nhà sáng lập thương hiệu Givenchy là “công thần” của bà. Ông đã xây dựng phong cách cao sang, đài các gắn liền với hình ảnh của minh tinh nước Anh.

Chiếc đầm đen trứ danh của Audrey Hepburn trong Breakfast at Tiffany’s (1961).

Mẫu váy cúp ngực thêu hoa kết cườm với phần tùng váy có thể tháo rời trong bộ phim Sabrina (1954). Hay set đồ đen gồm áo cổ lọ, quần capri và giày búp bê trong Funny Face (1957). Tất cả đã chinh phục giới mê thời trang. Đặc biệt, Breakfast at Tiffany’s (1961) đã biến thiết kế đầm màu đen với đường cắt cúp tinh giản trở thành món đồ mà mọi phụ nữ cần phải có.

Minh tinh Audrey Hepburn trong Sabrina (1954).

… và trong Funny Face (1957).

Khoảng thập niên 1930 -1960 mãi là thời kỳ vàng son của Hollywood

Những thập kỷ sau đó, Hollywood tiếp tục đem đến những hình mẫu tiêu biểu mới. Những xu hướng thời trang theo từng giai đoạn cho thế hệ đương đại. Tuy nhiên thời đại vàng son của điện ảnh Hollywood mãi được nhớ đến là từ 1930 đến 1960. Thế giới vào những năm tháng đó đã chào đón hàng loạt huyền thoại điện ảnh bất hủ. Dấu ấn thời trang của họ đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận tới ngày nay.

Bước sang thập niên 1970, điện ảnh Mỹ có dấu hiệu chững lại. Cùng lúc đó, phim hoạt hình anime gây chú ý lớn tại châu Á. Từ ‘anime’ xuất phát từ ‘animation’ trong tiếng Anh, có nghĩa là hoạt hình. Anime là một thuật ngữ chỉ dòng phim hoạt hình theo phong cách Nhật Bản. Tuy được xếp vào thể loại phim hoạt hình, nhưng anime không bị ràng buộc bởi nội dung hay người xem. Không như phim hoạt hình truyền thống thường dành cho trẻ em. Anime có tuyến nhân vật đa dạng và mang nhiều chủ đề khác nhau hướng tới mọi đối tượng khán giả.

Cuộc xâm chiếm của Anime vào ngành công nghiệp phim Hollywood

Cuối những năm 1980 chứng kiến loạt phim anime dài tập du nhập vào đời sống của khán giả phương Tây. Thậm chí tại Mỹ, thời lượng lớn của kênh Cartoon Network được dành riêng cho anime. Có thể kể đến một vài bộ phim anime phổ biến thời đó. Gồm có: Chiến binh Gundam (từ 1979); Bảy viên ngọc rồng Z (1989 – 1996); Thủy thủ Mặt Trăng (1992 – 1997)…

“Binh đoàn” anime đã thật sự xâm chiếm nền công nghiệp phim ảnh Hollywood. Những người say mê anime dần bắt chước cách ăn mặc, trang điểm theo nhân vật hoạt hình mà họ yêu thích. Điều này hình thành nên thuật ngữ “cosplay”, ghép từ “costume play”, nghĩa là trang phục hóa trang phỏng theo nhân vật.

Cũng từ anime, thế giới biết đến sự hiện diện của Harajuku. Một nhóm thời trang đường phố của thanh thiếu niên xứ Phù Tang. Cái tên Harajuku được lấy từ một khu vực sầm uất thuộc quận Shibuya, trung tâm thủ đô Tokyo. Đây là nơi giới trẻ bản địa thường tụ tập. Họ phô diễn màu sắc cá nhân trong những bộ trang phục sặc sỡ, kỳ lạ hoặc ma quái nhất.

Làn sóng Anime trong thời trang ngày nay

Nếu anime là thế giới con người được kể dưới dạng hoạt hình. Harajuku có thể xem như thế giới thời trang đa sắc bước ra từ anime. Thế hệ trẻ của xứ sở hoa anh đào đã tự kiến tạo nên xu hướng cá nhân cùng luật chơi của chính họ. Khỏi phải nói cộng đồng fan hâm mộ toàn cầu đã phát cuồng như thế nào. Họ gọi đó là “thời trang anime”. Vô hình chung, anime đã làm thay đổi cách nhìn nhận của thế giới. Thậm chí các nhà mốt hàng đầu cũng trở nên hứng thú với thời trang đường phố Nhật Bản.

Taọ hình Thủy thủ Mặt Trăng…

…và cảm hứng thời trang từ hình tượng của Thủy thủ Mặt Trăng. trong show diễn Louis Vuitton mùa Xuân Hè 2016.

Tạo hình Pikachu trong anime Pokémon…

… tại Tuần lễ thời trang Milan 2018 – 2019 của thương hiệu GCDS.

Hiện nay, nhiều tập đoàn lớn trong l nh vực thời trang, từ Prada đến Chanel, từ Conde Nast đến MCM Worldwide, đầu tư vào những bộ phim tài liệu về ngành này. Nhìn lại lịch sử, có thể nói 124 năm của điện ảnh cũng chính là 124 năm phim ảnh tạo ra những trào lưu thời trang. Người ta sẽ còn tiếp tục dùng điện ảnh để lăng xê khuynh hướng, chỉ trừ khi điện ảnh không còn đất sống.