Quá trình lão hóa mang đến nhiều lợi ích hơn chúng ta nghĩ

Ảnh: Cartier

Người ta thường đùa vui rằng đừng bao giờ hỏi phụ nữ tuổi tác và cân nặng. Nhiều người lạc quan thì tuyên bố “mãi mãi tuổi 18” hay “ăn mừng tuổi 18 lần 2, lần 3” mỗi khi chia sẻ hình ảnh sinh nhật của mình. Người không lạc quan bằng thì mạnh tay chi trả cho các trị liệu thẩm mỹ xóa nếp nhăn, nhuộm tóc phủ bạc, v.v. nhằm trông trẻ trung hơn và đánh bại quá trình lão hóa.

Tuy nhiên, mặc dù lão hóa thường được mô tả là một quá trình suy giảm của cả cơ thể và thần trí, các nhà khoa học cho rằng quan điểm đó đã khiến chúng ta bỏ qua bức tranh toàn cảnh. “Mọi người đều nói về lão hóa như một sự suy giảm”, Michelle Feng, giám đốc lâm sàng tại Executive Mental Health và là một nhà tâm lý học được cấp phép chuyên về tâm lý và y học lão khoa, cho biết. “Nhưng lão hóa chỉ đơn giản là sống. Nó thực sự có nghĩa là bạn đang sống.”

Vị bác sỹ này cũng cho biết rằng những người có cái nhìn lạc quan về quá trình lão hóa cũng có khả năng đối mặt với nó tốt hơn. Các nghiên cứu cho thấy những người có niềm tin tích cực hơn về quá trình lão hóa, càng về già càng có sức khỏe tốt hơn, ít mắc bệnh về tâm thần hơn, thậm chí có tuổi thọ cao hơn.

Vậy bạn được gì khi lớn lên? Sau đây là những thứ tuổi tác có thể mang lại cho bạn.

Những lợi ích mà tuổi tác mang lại cho bạn

Bạn đối mặt với stress tốt hơn

Chúng ta thường cho rằng tuổi thanh xuân ít stress hơn, nên luôn nhìn về quá khứ qua lăng kính hoài niệm và mong nhớ. Tuy nhiên thực tế là ở tuổi nào cũng có những cái stress của nó. Lúc nhỏ thì bực mình do bị bạn giành đồ chơi. Bước vào tuổi teen thì căng thẳng do bố mẹ không hiểu mình, lo âu vì chuyện trường lớp và thi cử.

Căng thẳng không biến mất theo tuổi tác, nhưng chúng ta càng lớn càng học cách kiểm soát nó tốt hơn. “Người lớn tuổi có khả năng hiểu rõ những môi trường căng thẳng, do đó họ có thể kiểm soát stress hơn so với phiên bản trẻ tuổi”, Aanand Naik, giám đốc điều hành của Hiệp hội Lão khoa UTHealth Houston, cho biết.

Càng lớn, chúng ta càng có nhiều kinh nghiệm sống, càng có những chiến lược để đối phó các tình huống đầy thách thức. Khoa học chứng minh: Một nghiên cứu năm 2023 cho thấy người cao tuổi từ 65-84 tuổi có mức hormone stress cortisol và phản ứng nhịp tim thấp hơn trong bài kiểm tra căng thẳng trong phòng thí nghiệm so với người lớn từ 18-30 tuổi.

Khả năng điều phối cảm xúc của bạn tốt hơn

Không chỉ đối phó với stress tốt hơn, nhìn chung, người lớn tuổi có EQ cao hơn. “Càng lớn, bạn có trí tuệ cảm xúc và khả năng thích ứng cảm xúc tốt hơn xưa”, ông Aanand Naikcho biết. “Người từng trải có xu hướng tránh được những ảnh hưởng tiêu cực và duy trì những ảnh hưởng tích cực trong cuộc đời họ”.

Sự thay đổi này đến từ trạng thái thần kinh khác biệt giữa người trẻ và người lớn tuổi. Khi còn trẻ, chúng ta có xu hướng kìm nén cảm xúc tiêu cực bằng vùng não trước trán. Còn nghiên cứu cho thấy người lớn tuổi lại dùng kỹ thuật tái đánh giá (reappraisal), định hình một tình huống theo góc nhìn khác, để từ đó tìm thấy bài học ý nghĩa hay góc nhìn tích cực. Sự thay đổi này có thể giải thích vì sao càng lớn thì chúng ta càng có tâm thế vững vàng, đúng với câu “tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến”.

Các trải nghiệm sống giúp bạn trở nên uyên bác

Người lớn tuổi có thể chậm hơn về tốc độ xử lý thông tin và trí nhớ, nhưng lại đạt được sự uyên bác trong những lĩnh vực khác. Cụ thể, vốn từ vựng và kiến thức dài hạn của họ thực sự cải thiện so với người trẻ tuổi.

Các nhà nghiên cứu gọi hiệu ứng này là trí thông minh kết tinh (crystallized intelligence). Đó là khi sự hiểu biết trở thành một nền tảng bất biến của con người bạn, mà chúng ta nói nôm na là sự uyên bác. Ví dụ, một nghiên cứu từ đảo Awaji của Nhật Bản cho thấy người lớn tuổi luôn vượt trội so với người trẻ tuổi trong các bài kiểm tra kiến thức về hệ sinh thái.

Trong một số nền văn hóa, sự uyên bác của người lớn tuổi không chỉ được thừa nhận mà còn đóng vai trò quan trọng trong hành trình trưởng thành, lão hóa. Các nền văn hóa Nhật Bản, Hawaii, Maori… tôn trọng người cao tuổi và xem họ như một phần không thể thiếu của xã hội, đóng vai trò bảo tồn các truyền thống văn hóa và hướng dẫn thế hệ nối tiếp.

Bạn không còn phải quá quan tâm về cái nhìn của thiên hạ

Càng lớn, bạn càng có sự tự tại và chấp nhận bản thân. Bạn sẽ dành ít thời gian lo lắng về cái nhìn của người khác về bản thân. Bù lại, bạn sẽ dành nhiều thời gian hơn cho chăm sóc chính mình.

Theo lý thuyết xã hội học, điều này diễn ra khi con người cảm thấy rằng thời gian còn lại trên Trái Đất của mình đã trở nên ngắn ngủi để phải dàn trải sự quan tâm đến những người không quan trọng với mình. Đây cũng là hiệu ứng được nhìn thấy ở những người mắc bệnh nan y.

“Khi thời gian của bạn không còn nhiều, bạn có thể tập trung nhiều hơn vào những điều có ý nghĩa, có thể mang lại lợi ích cho bạn ngay bây giờ, thay vì trong tương lai, trích lời bà Michelle Feng.

Người lớn tuổi tìm thấy sự hạnh phúc viên mãn

Phim ảnh thường có nhân vật chính là những người ở độ tuổi teen hoặc 20, những thanh thiếu niên tràn trề hoài bão sống. Do đó, chúng ta cũng có xu hướng tin rằng đây là độ tuổi đẹp nhất và hạnh phúc nhất cuộc đời.

Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học lại phản bác điều này. Kết quả cho thấy rằng biểu đồ hạnh phúc như chữ U: Cực kỳ cao trong tuổi thanh thiếu niên, trũng xuống vào độ tuổi tứ tuần, và tăng trưởng trở lại từ tuổi 50 trở đi. Những người lớn tuổi, khi không còn vướng bận với quá nhiều điều – họ đã có nhà, có xe, con cái đã học hành thành tài – thì được vô tư hưởng thụ cuộc sống cá nhân. Do đó, qua đến tuổi 60 và 70, con người vẫn có thể sống vô cùng hạnh phúc, nếu sức khỏe của họ vẫn ở trạng thái tốt.

Cách bạn nhìn nhận quá trình lão hóa có ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bạn

Một trong những lầm tưởng lớn nhất về sự lão hóa rằng đây là quá trình tự nhiên của cơ thể, nằm ngoài tầm kiểm soát, không thể can thiệp. Tuy nhiên, thực tế là lối suy nghĩ này có thể trở thành một vòng luẩn quẩn, trở thành một lời tiên tri tự ứng nghiệm, khi chúng ta biến nỗi sợ và lo âu của bản thân của mình thành sự thật.

Một nghiên cứu năm 2002 đăng tải trên chuyên san khoa học Journal of Personality and Social Psychology phát hiện rằng những người có cái nhìn lạc quan về quá trình lão hóa sống thọ hơn những người bi quan đến 7,5 năm. “Chúng ta nên hiểu rằng lão hóa không phải là quy luật,” Bà Michelle Feng nói. “Chúng ta thực sự có khả năng kiểm soát quá trình lão hóa của mình nhiều hơn chúng ta nghĩ, và điều đó có thể giúp bạn đưa ra những quyết định tốt cho bản thân.”