Trò gửi tin nhắn “Em yêu anh” cách đây không lâu trên mạng đã dấy lên làn sóng tranh luận nhiều chiều cùng sự giả định các tình huống hồi đáp bi hài khó đỡ. Câu chuyện hot đến nỗi có một nữ MC cũng vào cuộc, tung hứng, rồi kết bằng câu “Đừng share và chơi trò vô bổ ấy nữa!”.
Tuy nhiên, nhìn ở khía cạnh khác, “Em yêu anh” là câu thần chú không phải lúc nào cũng đọc lên được. Hành vi đột ngột nhắn đến người thương những lời thực lòng ấy lại chính là một bất ngờ người phụ nữ tạo ra cho mình và dành cho người đàn ông họ yêu thương.
Sự bất ngờ đã được văn hào Nga, Boris Pasternak, trân trọng đánh giá là “món quà vĩ đại nhất mà cuộc đời trao cho con người” và được đề cao qua câu nói của triết gia Pháp Voltaire, đại ý: “Vợ hay chồng, ai quyết định làm bạn đời ngạc nhiên thường cũng tạo bất ngờ nhất cho chính họ” thì khó có thể xem đó là “trò vô bổ”.
Có tạo ra bất ngờ tích cực cho mình, cho người và lạc quan sống sau khi đã vượt qua hậu quả của những sự cố không lường trước trong đời, nhân loại mới có thể tồn tại nổi trước những tai ương bất thần đổ ập xuống, mang tên thảm họa. Đó là những bất ngờ ngoài tầm kiểm soát khiến con người bất lực, từ sóng thần Ấn Độ Dương, động đất Népal, đại dịch Ebola hay chiến sự khốc liệt đang diễn ra ở Trung Đông… Chúng ta đang sống chung với muôn mặt hay, dở của sự bất ngờ, dù muốn hay không muốn.
Đời như cuốn sách mở với những bất ngờ
Bất ngờ được hiểu như là điều đột ngột xảy ra ngoài sự mong đợi hay ngược với trù liệu. Chúng cứ đến rồi đi để định hình con người là ai, làm gì. Có những bất ngờ, cuộc đời mỗi người có những khoảnh khắc ngọt ngào hay đắng đót, nhưng đầy hương sắc, để không ai giống ai.
Đời được ví như một cuốn sách mở mà bất ngờ là những tình tiết nội dung cuốn hút. Nhà văn George R. R. Martin đã nhắc nhở sự cần thiết của bất ngờ trong cuộc sống bằng kiểu so sánh: “Không gì chán bằng những cuốn sách mà chỉ mới đọc qua hai trang bạn đã biết tỏng câu chuyện sẽ đi tới đâu. Ai cũng muốn có những bất ngờ dẫn dụ người đọc, trắc trở khó đoán của nhân vật, khiến ta không biết họ có bị tác giả cho chết đi hay không”.
Bất ngờ tạo ra cảm xúc ngạc nhiên ngỡ ngàng, hoặc làm lợi hoặc gây tác hại cho người nhận mà dân gian gọi ngắn gọn là hên, xui. Những bất ngờ mang lại niềm vui như trùng phùng người thân, trúng số, thoát nạn hay chuyện đại loại như “5 triệu yên trong thùng loa”… luôn được người ta mong mỏi, khao khát chúng xảy đến. Còn với những sự cố xấu “từ trên trời rơi xuống” như tai nạn, bệnh tật, mất việc, phá sản hay chết chóc… ai cũng lo sợ bất an và cầu mong đừng “rót” trúng mình. Cuộc sống mỗi ngày sẽ biến đổi đủ hỉ, nộ, ái, ố theo cách mỗi người hiểu, nghĩ, cảm nhận và đối phó với đủ loại bất ngờ như vậy. Bởi mang đặc tính là những sự cố không tiên lượng được nên hầu hết chúng ta đều chung một tình huống là thụ động đón nhận những điều bất ngờ. Thế nhưng, những ai biết chủ động tiếp cận và hành xử đúng đắn với sự bất ngờ, dù đó là vui hay buồn, cũng sẽ có những bất ngờ tích cực khác chờ đón.
Ứng phó với hai mặt của bất ngờ
Nghiên cứu của chuyên gia tâm lý học Tania Luna cho thấy con người thường có ba kiểu phản ứng trước những bất ngờ. Một là họ ẩn mình vào những vùng an toàn để tránh né. Hai là cố chiến đấu để mong khuất phục, làm chủ chúng. Ba là uyển chuyển thăm dò, tùy nghi ứng biến chứ không trực tiếp đối đầu. Xét riêng nữ giới, trường hợp thứ nhất hay được những phụ nữ có tính cách thiếu quyết đoán, sợ rủi ro và dễ trầm cảm lựa chọn. Kiểu phản ứng thứ hai dễ thấy ở nhóm các phụ nữ hay lo lắng thái quá, dễ bị kích động và bị áp huyết cao. Còn những nữ lưu khôn ngoan, trưởng thành và bình tĩnh thường sử dụng cách thế thứ ba.
Hầu hết chúng ta sẽ có lợi nếu để cho ít nhiều bất ngờ xuất hiện trong đời, nhưng cũng cần phải có chút hiểu biết để kiểm soát chúng. Theo nữ chuyên gia Luna, xét theo khía cạnh tâm lý thần kinh thì chuyện bất thình lình xảy đến tương đương với nút tạm dừng. Nó khiến ta ngưng việc đang làm, chiếm lĩnh sự chú ý, bắt ta phải để tâm. Nó cũng khuyếch đại cảm xúc của ta lên khoảng 400%. Mỗi một bất ngờ, dù lớn hay nhỏ, đều kích hoạt chu trình “hành xử với bất ngờ” của bộ não, bao gồm các công đoạn từ choáng, chú tâm, tò mò tìm lời giải đến thay đổi suy nghĩ và chia sẻ kinh nghiệm ấy với người khác. Sự bất ngờ còn trợ giúp hữu hiệu các mối giao tiếp vì nó tiết ra dopamine, một hóa chất thần kinh hay xuất hiện trong các cuộc tình lãng mạn giúp các cặp đôi tạo ra và chia sẻ những giây phút “có một không hai” với nhau. Tương tự như hướng giải thích của Tania Luna, các nhà khoa học thuộc Đại học Emory và Baylor cũng khám phá ra rằng vùng nhân não phản ứng mạnh nhất với các hành động không được dự đoán trước.
Dĩ nhiên, những bất ngờ tiêu cực mang đến nhiều thử thách hơn bất ngờ tích cực. Chúng là một phần tự nhiên của cuộc sống và chúng ta khó thể né tránh. Cần cởi mở, học cách lái những trải nghiệm tiêu cực theo hướng tích cực và nuôi dưỡng những mối liên hệ bền vững.
Biết trao món quà trời ban
Tìm cách tạo ra bất ngờ tích cực cho người chung quanh là ta đang trao tặng món quà trời ban và cũng nhận được từ đó những bất ngờ thú vị khác.
Đã có biết bao nụ cười nở bừng với những bất ngờ dành cho nhau không báo trước. Những món quà ấy như “từ trời rơi xuống” và cả những đặc ân bí mật qua-lại trong mối quan hệ đồng nghiệp, bạn bè, gia đình tạo ra những kết quả bất ngờ khác. Có lẽ không ai bắt mọi người phải thi triển các chiêu “siêu bất ngờ” như nam diễn viên Hàn Quốc Choi Su Jong. Anh đã từng dành 8 tiếng đồng hồ ôm hoa đi từ trường quay về nhà chỉ để nói câu chúc mừng sinh nhật cho vợ, nữ diễn viên Ha Hee Ra, rồi lập tức trở về trường quay. Hoặc lúc biết vợ muốn leo núi, anh đã nhờ “đệ tử” treo sẵn băng rôn trên đỉnh núi với dòng chữ “Ha Hee Ra, mãi mãi yêu em!”. Nhưng cứ đơn giản thể hiện những cách tạo bất ngờ như nữ diễn viên Jessica Alba đã thể hiện với anh chồng Cash Warren thì ai cũng có thể biết rằng “tặng quà” không khó, mọi người đều làm được. Đó có thể là một vòng tay bất thình lình ôm choàng từ sau lưng, nụ hôn vội lên má chồng hay vợ, rủ nhau xem một bộ phim, bất ngờ cùng thưởng thức một chai rượu nhẹ hay đột xuất trốn con ra ngoài hẹn hò…
Xét theo khoa học, một trong những liệu pháp hàn gắn, giải trừ xung khắc là tạo sự thay đổi, mà lý do để thay đổi hữu hiệu nhất là tạo ra bất ngờ. Chính nó tái sinh đường dẫn truyền thần kinh mới trong não, cung cấp cho chúng ta những cái nhìn, ý tưởng và cả cơ hội mới. Khi bạn được trao tặng một bất ngờ, cảm giác nảy sinh, những xúc cảm được củng cố. Điều nghịch lý là, trong sự phát triển của thế giới mạng, hầu như người ta bị tràn ngập, quá tải về thông tin. Internet đã cho chúng ta biết trước những gì muốn biết, từ thông tin về thời tiết, thực đơn, phòng khách sạn… đến những thứ mà lẽ ra có thể là món quà của bất ngờ.
Không biết trao đi món quà trời ban có thể được xem là một bất lợi trong việc đối phó. Bởi càng ít tạo bất ngờ cho nhau, người ta càng yếu kỹ năng nắm bắt và xử lý các sự cố “không mời mà đến”, do thế giới ngày nay ẩn chứa nhiều bất ngờ hơn, tức là có nhiều cơ hội lẫn mối đe dọa hơn.
Nghệ thuật tạo bất ngờ cho chính mình
Cuộc sống luôn sinh động với những ai cao tay trong nghệ thuật tự tạo bất ngờ cho chính mình. Nhìn chung, người phương Tây ưa tạo ra các sự kiện bất ngờ là bởi não trạng của họ luôn sẵn sàng chờ đợi “điều gì đó” sẽ đến. Họ chào đón cả hai mặt tốt, xấu xảy ra. Thậm chí lâu quá “không thấy chúng đến”, thấy đời buồn tẻ, họ lại phải nghĩ cách… tạo bất ngờ cho riêng mình.
Hãy thử học cách mang bất ngờ đến cho mình để phong phú hóa cuộc sống:
+ Đừng để Google cướp mất niềm vui bất ngờ, nghĩa là trước khi đi đến địa điểm nào mới hay gặp gỡ ai lần đầu, bạn có thể đừng vội lên mạng tra cứu tìm hiểu nhiều về điều đó, hãy để cho chính bạn bị bất ngờ.
+ Trong lịch hàng ngày, hàng tuần, hãy điền thêm một hành động bạn nghĩ rằng có thể dẫn dến bất ngờ, như đi lòng vòng ở một phố mua sắm mới hay đọc một tờ tạp chí trước đến nay bạn chưa từng đụng đến.
+ Học bỡ ngỡ bằng cách thường xuyên nói các kiểu tán thán từ vốn thường dùng để biểu lộ tình huống gặp sự cố bất ngờ.
+ Để ý những thứ thiếu trong bối cảnh đang đầy đủ (vài cây bị hạ hay vài bảng hiệu bị gỡ xuống trong những khu phố bạn đã quá quen, tiếng quạt chạy rì rầm trong căn phòng quen thuộc bỗng bị ngắt…).
+ Tích cực tìm kiếm những bất ngờ trong cuộc sống thường nhật như đọc tiểu thuyết, xem phim, thử các món lạ ở nhà hàng, thám du những miền đất lạ…
+ Lâu lâu chia sẻ những bối rối của mình với một ai đó mà bạn ít thường thổ lộ.
Có đủ bình tĩnh để đón nhận điều sẽ xảy đến, dù xấu dù tốt, khôn ngoan hóa giải đến mức thấp nhất những tác hại chúng gây ra hoặc thăng hoa tối đa niềm vui chúng mang lại… đều là những thử thách sống cam go không nhỏ.
Hãy cảm ơn bất ngờ, vì nhờ chúng, ta xác định được điều cần ưu tiên, biết mình đang hướng đến đâu và muốn làm gì. Còn một khi không đoán trước được diễn biến cuộc đời, bạn càng nên thuộc bài học “tái ông thất mã”, không sa vào suy sụp bởi hiểu “trong may có rủi” và lạc quan kỳ vọng “trong rủi có may”.
Hillary Clinton: Những xui rủi bất ngờ trong đời không hẳn là đà cản đến thành công
Phu nhân cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton lại quyết ra tranh cử tổng thống Hoa Kỳ một lần nữa. Quả thực, làm người đã khó, làm phụ nữ càng khó và làm một người đàn bà nổi tiếng xem ra còn khó hơn. Là một cô gái trường Luật đã cẩn trọng chọn tình yêu mà cuối cùng Đệ nhất phu nhân nước Mỹ vẫn phải đối mặt với bất ngờ tệ hại nhất của đời hôn nhân: chồng ngoại tình. Với người khác, có thể đó đã là một sự sụp đổ, nhưng Hillary Clinton đã “bình tĩnh bất chấp dư luận” vượt qua mà vẫn “bảo toàn được lực lượng”. Với tâm thế ấy, có lẽ gần cả cuộc đời bà không tin rằng một cá nhân nào – đặc biệt là chính bản thân bà – lại không đủ khả năng xoay chuyển các sự kiện hay một ai khác bất thần trờ tới, áp đặt điều gì đó lên đời mình. Trong tinh thần đó, tự truyện Living History bà viết thấm nhuần những suy nghĩ mà bà rất tâm đắc, chẳng hạn như “… tỷ lệ thành công của người bình thường là 1/3, khi người đó thực hiện 3 lần, sẽ có 1 lần thành công. Nếu người đó sợ thất bại, sốc trước những nạn tai ngoài dự liệu mà không làm gì, sẽ có 0 lần thành công!” hay “Những cú đánh chắc chắn hụt là những cú không đánh gì cả”.
Agatha Christie, người phụ nữ tạo ra nhiều bất ngờ
Với 66 tiểu thuyết trinh thám, nữ văn sỹ người Anh, Agatha Christie, được mệnh danh là “Nữ hoàng trinh thám” vì có óc sáng tạo thượng thừa. Theo Sách kỷ lục Guinness, Agatha Christie là nhà văn có tác phẩm bán chạy nhất mọi thời đại của thể loại trinh thám. Christie là người đầu tiên được nhận giải thưởng Grand Master Award của Hội nhà văn trinh thám Mỹ. Hầu như tất cả tác phẩm của bà đều đã được chuyển thể thành phim, series truyền hình hoặc trò chơi điện tử. Chỉ nhìn vào từng ấy thành tích cũng đủ thấy sức hấp dẫn của những tình tiết bất ngờ bà tạo ra, mang đến cho độc giả những phút giây hồi hộp, nghẹt thở theo dõi mạnh mẽ đến cỡ nào. Còn tính theo số lượng tác phẩm trinh thám bà viết thì có lẽ không quá ngoa ngôn khi cho rằng Agatha Christie là người phụ nữ tạo ra nhiều bất ngờ cho thế giới. Khách hàng cũng thích chia sẻ tích cực những bất ngờ họ nhận được như thế trên các mạng xã hội.
Sheryl Sandberg: Tôi chào đón những bất ngờ
Từ một viên chức ngân khố Mỹ, 6 năm làm cho Google, Sheryl Sandberg lại quyết định “nhảy” tiếp, chấp nhận chào đón rủi ro lần nữa để đến với Facebook, bất chấp những lời bỉ bai rằng đã chọn một vị trí khiêm tốn hơn và dưới quyền một anh chàng chỉ mới 23 tuổi. Giờ đây, khi không còn ai đặt câu hỏi với bà đại loại như vậy nữa, vị COO của Facebook này chia sẻ: “Mang bản tính phái nữ, trong cuộc sống ai lại muốn bất ngờ xảy ra với mình, nhưng qua công việc, tôi đã học được cách chấp nhận bất ngờ và thậm chí chào đón nó. Phụ nữ cần phải sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong sự nghiệp đến từ những bất ngờ, rủi ro lớn nhưng phần thưởng nếu có lại càng lớn hơn. Lẽ dĩ nhiên, tránh xa rủi ro là điều tốt, nhưng cứ cố tránh chúng, con người ta thường bị dẫn đến trì trệ. Càng muốn an toàn và yên vị càng ít trách nhiệm thử thách lớn và tất nhiên càng khó thành công”.
Bạn có biết:
– 67% khách hàng cho biết những món quà bất ngờ đem lại niềm vui rất quan trọng đối với những chương trình khách hàng trung thành.
– 87% các chuyên gia tiếp thị hàng đầu đánh giá rằng các chiến dịch tạo những niềm vui bất ngờ cho người tiêu dùng là cách tiếp thị hiệu quả hữu hiệu nhất.
– 58% khách hàng cũng thích chia sẻ tích cực những bất ngờ họ nhận được như thế trên các mạng xã hội.
Bài : Trần Trung. Ảnh: Getty images
Theo Harper’s Bazaar Việt Nam số tháng 7/2015
