Ngắm tác phẩm Mona Lisa của danh họa Mai Trung Thứ

Tác phẩm Mona Lisa của danh họa Mai Trung Thứ được trưng bày ở bảo tàng Quang San

Bảo tàng Nghệ thuật Quang San trân trọng giới thiệu tới công chúng trưng bày triển lãm chuyên đề Những gốc rễ không ngừng vươn, một sự kiện trọng điểm nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (École des BeauxArts de l’Indochine – EBAI 1925-2025), diễn ra tại không gian tầng trệt của Bảo tàng từ ngày 01/08/2025. Trong số các tác phẩm được giới thiệu, nổi bật là bức họa Mona Lisa (1974) của Mai Trung Thứ.

Một giai đoạn vô cùng đẹp đẽ trong lịch sử nghệ thuật Việt

Trưng bày đưa người xem trở về Thời kỳ Đông Dương (1925–1945), giai đoạn rực rỡ và định hình trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam, khi tinh thần thử nghiệm nghệ thuật gặp gỡ sự giao thoa sâu sắc giữa mỹ học phương Đông cổ truyền và hệ hình hàn lâm châu Âu.

Mốc son của thời kỳ này là năm 1925, khi Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (École des Beaux-Arts de l’Indochine – EBAI) được thành lập dưới sự dẫn dắt của họa sĩ người Pháp Victor Tardieu. Đây là cơ sở đào tạo mỹ thuật chính quy đầu tiên tại Việt Nam theo mô hình phương Tây, đồng thời là điểm khởi đầu cho một hành trình kiến tạo bản sắc.

Không chỉ đơn thuần du nhập mô hình học thuật hàn lâm, EBAI đã trở thành nơi khơi mở những thực nghiệm sâu rộng. Tại đây, giảng viên và sinh viên cùng khám phá chất liệu bản địa như sơn ta, lụa, khắc gỗ, đồng thời tiếp biến ảnh hưởng từ hội họa Pháp, Trung Hoa, Nhật Bản. Như học giả Claude Mahoudot từng nhận định, chính nhờ tiếp xúc với hội họa châu Âu, các họa sĩ Việt Nam mới thực sự kết nối với sự vĩ đại của mỹ học Trung Hoa cổ đại (Indochine, số 171, 9/12/1943).

Từ những va chạm đó, một bản sắc mỹ thuật Việt Nam mang thiên hướng duy mỹ dần định hình, nơi kỹ pháp phương Tây hòa quyện với cảm thức phương Đông, mở ra nền tảng cho nghệ thuật hiện đại. Nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập EBAI (1925–2025), trưng bày là lời mời trở lại thời kỳ bản lề của mỹ thuật Việt: nơi học thuật Pháp và tinh thần dân tộc cùng vang lên những âm hưởng đầu tiên của bản sắc. Không gian đầu tiên giới thiệu các tác phẩm của giảng viên người Pháp, nghệ sĩ lữ hành, và các sinh viên thuộc chín niên khóa đầu tiên của trường.

Mona Lisa (1974) của Mai Trung Thứ: Nụ cười qua lăng kính mới

Hoàn thành khi đã bước sang tuổi 68, Mona Lisa (1974) của Mai Trung Thứ là một tác phẩm đặc biệt trong sự nghiệp của ông, không chỉ bởi đây là bản diễn giải thứ ba và lớn nhất từ nguyên tác Leonardo da Vinci, mà còn bởi cách ông thổi vào đó một linh hồn rất Việt.

Không đơn thuần là bản phái sinh, Mona Lisa phiên bản Mai Trung Thứ là một cuộc chuyển ngữ văn hóa đầy tinh tế. Nhân vật trung tâm không còn khoác y phục Phục Hưng châu Âu, mà thay vào đó là tà áo dài Việt mềm mại, đặt giữa khung cảnh vịnh Hạ Long mờ sương – một biểu tượng thi ca trong hội họa Việt Nam hiện đại. Chiếc khăn voan xanh nhạt phủ nhẹ lên mái tóc đen, gợi vẻ kín đáo phương Đông, trong khi đôi tay thon khép nhẹ là một tạo hình duyên dáng và đầy nữ tính Á châu.

Vẫn giữ nét điềm tĩnh đặc trưng của nụ cười Mona Lisa, nhưng ánh nhìn trong tranh Mai Trung Thứ trở nên xa xăm, như đang lắng nghe những âm thanh vọng lại từ quê nhà. Tranh được thể hiện trên lụa – chất liệu đặc trưng của ông, vừa nhẹ nhàng, mơ hồ, vừa giàu chất thơ, giúp ông tạo nên một thế đối trọng mềm mại nhưng đầy thuyết phục với sơn dầu phương Tây.

Tác phẩm không đứng riêng lẻ, mà nằm trong mạch sáng tác của các danh họa Việt ở hải ngoại như Lê Phổ, Lê Thị Lựu, Vũ Cao Đàm, những người đã tiếp cận lịch sử mỹ thuật toàn cầu với một mỹ cảm bản địa sâu sắc. Mona Lisa của Mai Trung Thứ không chỉ là một bức tranh, mà còn là một tuyên ngôn nghệ thuật: về bản sắc, ký ức và khả năng đối thoại xuyên văn hóa của người nghệ sĩ Việt.

Song hành cùng triển lãm, bảo tàng cũng chính thức ra mắt Bộ nhận diện thương hiệu mới, là kết quả của quá trình nghiên cứu, đối thoại và sáng tạo cùng các chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế và nghệ thuật. Bộ nhận diện mang biểu tượng, sắc màu và ngôn ngữ thị giác vừa giàu tính biểu cảm, vừa kế thừa tinh thần di sản mà bảo tàng luôn hướng đến. Sự kiện đánh dấu bước chuyển mình quan trọng, tái định vị Bảo tàng Nghệ thuật Quang San trong giai đoạn phát triển mới, nơi những giá trị truyền thống được tiếp nối bằng một làn gió đương đại, năng động và đầy cảm hứng.