Váy màu đỏ làm từ lụa saenggosa được giới thiệu với tiểu thư nhà quyền quý Cha Seon Chaek (Seohyun) trong phim Đêm Đầu Tiên Với Hoàng Tử – bộ phim cổ trang vừa phát sóng của đài KBS2. Ảnh: KBS2
Chuyển thể từ tiểu thuyết trực tuyến The First Night With The Duke, trước khi phát sóng, Đêm đầu tiên với hoàng tử của đài KBS2 đã từng gây lo ngại khi thay đổi bối cảnh phim. Nguyên tác diễn ra trong lâu đài phương Tây đổi thành thời Joseon khiến nhiều khán giả quốc tế bày tỏ rằng bộ phim đã làm mất đi điểm đặc biệt của tác phẩm gốc.
Tuy nhiên, trái ngược với sự lo ngại, khi phát sóng, bộ phim lại nhận về phản hồi tích cực với cốt truyện triển khai khéo léo, có cải biên phù hợp với thị hiếu khán giả truyền hình. Thay vì cố gắng làm giống nguyên tác, tức đối diện với khả năng chi phí sản xuất khổng lồ do phải dựng bối cảnh lâu đài và khó khăn khi nghiên cứu tính chính xác của trang phục, bộ phim chuyển hướng tận dụng cơ hội này để quảng bá thêm về văn hoá Hàn.
Rất nhiều lời khen dành cho những bộ Hàn phục (Hanbok) trong phim cũng như cách bộ phim lồng ghép các yếu tố văn hoá vào trong cốt truyện, khắc hoạ rõ ràng thay vì để chúng làm yếu tố phụ như các tác phẩm phim saguk khác.
Từ tập 1, người xem đã được giới thiệu đến phong tục bàn cơm của con người Triều Tiên qua bữa ăn của gia đình Cha Seon Chaek (Seohyun). Mỗi người dùng độc sàng – bàn cơm riêng, với những góc quay cận giới thiệu về cách bố trí bàn cơm 9 đĩa với những đĩa jaengchop đựng riêng từng món.
Cảnh mua sắm nơi Cha Seon Chaek đụng độ phản diện Do Hwa Seon (Ji Hye Won) lướt qua những món phục sức, thủ sức quan trọng như thắt đuôi tóc daenggi, túi thơm hyangnang, quạt buchae… Và một phục trang quý mà cả hai cô gái tranh giành làm từ lụa saenggosa.
Saenggosa, chất lụa vương giả trong thời Triều Tiên
Chiếc dangui màu xanh lá này là áo mà Vương phi Đức Nhân (Uichin Wangbi) từng mặc cho đến năm 1945. Lớp ngoài là vải saenggosa màu xanh non, lớp lót bên trong là saenggosa màu hồng sen đậm. Trên vai áo và phần tà được in họa tiết phượng hoàng bằng vàng ép. Ảnh: Kyungwoon Museum
Sa (紗) là kiểu lụa dệt lưới (gauze weave) xuất hiện trong văn hoá của nhiều nước châu Á, bao gồm Trung Hoa, Hàn Quốc… Điều đặc biệt là lụa sa quý nhưng không hiếm gặp. Thời Triều Tiên (Joseon) có sách Y Đồ Bất Kỷ (의더불긔) ghi nhận sa có số lượng lẫn tần suất xuất hiện nhiều hơn so với la (Ra – 羅). Sa có đến 80 loại vải với hơn 20 loại họa tiết, trong khi la chỉ có khoảng 12 mẫu mã, song, giá trị của sa thì hơn hẳn la, đắt đỏ chỉ kém Daedan (大緞) là một loại lụa dệt satin hoặc hỗn hợp.
Trong sa có khái niệm gosa (庫紗) – bắt nguồn từ thời nhà Thanh, với ý nghĩa là loại lụa được thu thập và lưu trữ trong kho của triều đình để phục vụ cho nhu cầu trong cung.
Sa cổ lại có thêm saenggosa. Loại này được ghi chép lại là loại thuộc hàng cao cấp kể cả với các loại sa, không được sử dụng để may lớp lót mà chỉ được dùng để may lớp áo mặc ngoài như po (포) hoặc sangui (상의). Nhiều trang phục từ vải saenggosa có văn byeolmun là loại văn biểu trưng cho hoàng tộc như rồng, phượng, tiếp tục chứng tỏ đây là loại vải chỉ dành cho tầng lớp cao quý.
Chiếc dangui mà phụ nữ hoàng tộc và phu nhân tầng lớp sĩ đại phu mặc tuy cũng được may từ cùng chất liệu saenggosa nhưng có sự khác biệt rõ rệt: Chiếc dangui màu xanh tùng của gia tộc Maeng Hyeon-ga mang sắc trầm cổ điển (dưới), trong khi chiếc dangui màu xanh non của Vương phi Đức Nhân (trên) lại được trang trí họa tiết mây và hạc bằng vàng ép, cùng với miếng bo thêu rồng ngũ trảo. Ảnh: Kyungwoon Museum
Trong Đêm đầu tiên với hoàng tử, có giới thiệu để may trang phục từ lụa saenggosa cho Cha Seon Chaek, thợ đã phải mất ba tháng để nhập vải về từ Đại Quốc (Trung Quốc lúc bấy giờ). Dù là con gái nhà Lãnh nghị chính, chức quan cao cấp nhất trong triều đình nhà Triều Tiên, thì Cha Seon Chaek cũng không phải muốn là có ngay.
Lớp lụa sần sùi khác lạ và cách phân chia vải theo mùa của Hàn phục
Vải saenggosa màu xanh lá với họa tiết mây và hạc trên áo choàng wonsam. Ảnh: Kyungwoon Museum
Saenggosa được dệt tơ sống (raw silk – 생사) rút trực tiếp từ kén tơ tằm chưa qua xử lý, nên có chất vải hơi thô, sần sùi, không óng ánh huyền diệu như những hiểu biết thông thường về lụa. Loại vải này rất được yêu thích cho áo mặc vào cuối hè vì mỏng, đem lại cảm giác mát mẻ nhưng đồng thời cũng đủ dày khi tiết trời dần se lạnh. Sang thu khi trời lạnh hơn nữa, saenggosa sẽ nhường chỗ cho sukgosa, một loại lụa mềm mại vì được luyện qua bằng cách nấu chín và giặt nước.
Wonsam của Vương phi Đức Nhân. Saenggosa nằm ở phần hansam (tay áo lót dài bên trong) màu ngà có chữ thọ bằng vàng ép. Ảnh: Kyungwoon Museum
Vải phân chia tinh tế theo mùa từng là đặc trưng của Hàn phục ngày xưa, khi Hàn phục được sử dụng hàng ngày nên cần phải lưu tâm đến công năng, khác với những Hàn phục ngày nay vốn dùng trong ít dịp hơn, cũng có điều hoà, máy sưởi nên chú trọng thiết kế hơn là lựa chọn chất vải đúng, thực tế. Giáo sư Shim Yeon Ok từ Đại học Di sản Văn hóa Quốc gia Hàn Quốc chia sẻ:
“Hanbok ngày xưa biết cách phân chia tinh tế theo mùa. Giữa mùa hè thì mặc vải mosi (vải gai) hay eunjosa (lụa thô bạc). Trời se lạnh hơn thì đến lượt saenggosa (loại gosa thô). Qua rằm tháng Tám, người ta lại tìm đến sukgosa (loại gosa đã xử lý mềm).”
Độ trong của vải saenggosa. Ảnh: Naver
Cũng chính nhờ sự xuyên thấu của saenggosa mà con người Triều Tiên sáng tạo được cách phối màu độc đáo. Họ tận dụng hiệu ứng trong suốt để phối với lớp lót bên trong, chẳng hạn dùng saenggosa đen làm lớp ngoài thắt đuôi tóc daenggi, đắp trên lớp lụa màu đỏ để tạo màu tím ánh đỏ. Họa tiết trên saenggosa cũng rất phong phú, được dệt trơn hoặc dệt nghiêng trên nền dệt lưới.
Ảnh trên: Dangui, áo lễ phục dành cho phụ nữ quý tộc từ niên đại 1900 tại bảo tàng Seokjuseon. Hiện vật gồm hai lớp áo đơn ghép lại. Lớp ngoài được làm từ vải saenggosa màu xanh lá, lớp trong được làm từ saenggosa màu hồng phấn, sau đó hai áo được ghép lại, phần mép áo được gia cố. Toàn bộ bề mặt ngoài áo được trang trí bằng họa tiết chữ “thọ phúc” (壽福) bằng vàng, và cổ áo được in hoa văn dơi bằng vàng để trang trí. Ảnh dưới: Ảnh thực của hiện vật. Ảnh: Seokjuseon Memorial Museum; Twitter/X
Ngày nay, lụa tơ tằm Saenggosa vẫn được ưa chuộng
Váy từ saenggosa trong giai đoạn hậu giải phóng. Ảnh: Twitter/X
Không rõ bối cảnh phim Đêm đầu tiên với hoàng tử diễn ra vào năm nào, nhưng nếu dựa trên sự xuất hiện của saenggosa thì bộ phim này có thể lấy bối cảnh hậu kì Triều Tiên, bởi đến những văn bản đầu thế kỷ 20 như Thuần Tông thực lục và các bản phát ký mới bắt đầu có ghi chép về loại vải này.
Trong bản phát ký thuộc năm 1910 ghi lại việc hoàng hậu nhân dịp sinh nhật tháng 8 đã được may một chiếc váy bằng saenggosa màu xanh sẫm. Tài liệu Triều Tiên hối báo (조선휘보, 1915), mô tả về vải vóc đương thời cũng có ghi tên saenggosa, cho thấy loại vải này vẫn được sử dụng trong thời kỳ Nhật thuộc.
Ngày nay, saenggosa vẫn được sử dụng trong các nhà may Hàn phục. Ảnh: Twitter/X
Chính nhờ vậy mà vẫn còn nhiều mẫu vật lịch sử về saenggosa. Nhiều di vật cung đình cuối thời Joseon được lưu giữ tại Bảo táng Quốc Lập Cổ Cung vẫn còn các trang phục như đoan lĩnh của vua hay váy, áo choàng của hoàng hậu được làm từ vải này. Các mẫu họa tiết tiêu biểu trên saenggosa xuất hiện trên di vật thế kỷ 20 và cả trên thị trường vải truyền thống hiện nay thường là các mẫu chữ “Thọ” hình tròn và hình bầu hồ lô mọc trên dây leo.
Ngày nay, nhờ khối lượng mỏng nhẹ, xuyên thấu và họa tiết đẹp mắt nên saenggosa vẫn được sản xuất và sử dụng rộng rãi như một loại vải truyền thống có giá trị thẩm mỹ cao.
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:
TÀNG HẢI TRUYỆN, NGUYỆT LÂN Ỷ KỶ CHIẾU RỌI HÀO QUANG VÀO GẤM PHÙ QUANG
BỐN THẬP KỶ THỜI TRANG HÀN QUỐC TRONG PHIM KHI CUỘC ĐỜI CHO BẠN QUẢ QUÝT
HÁN PHỤC TRONG LƯƠNG TRẦN MỸ CẨM CỦA WINWIN (NCT) GÂY TRANH CÃI VÌ GIỐNG HÀN PHỤC
Harper’s Bazaar Việt Nam
