Đá Spinel là gì: Viên đá quý thường bị nhầm lẫn với ruby

Đá quý spinel là gì? Spinel nổi tiếng nhất thường có màu hồng đỏ. Vòng cổ bạch kim và vàng 18K Spinel Sunlight Journey đính Spinel Tanzania đỏ 10.09 ct. được cắt hình quả lê, Piaget

Thuở xa xưa, vua chúa đặc biệt yêu mến những viên đá quý màu đỏ. Ruby là loại đá màu được ưa chuộng nhất. Vì thế người ta luôn so sánh các loại đá đỏ với chuẩn màu của ruby. Càng giống ruby càng có giá. Spinel đỏ có lợi thế ở chỗ viên đá có thể đạt kích cỡ lớn hơn so với ruby.

Đá quý spinel khác gì hồng ngọc ruby?

Các tài liệu văn học và lịch sử thường nhầm lẫn ruby và spinel đỏ. Không quá ngạc nhiên. Ở thuở xa xưa, con người không có máy móc tối tân để phân biệt cấu trúc các loại đá khác nhau.

Mới nhìn sơ, hai viên đá bán quý đều có màu đỏ. Tuy nhiên, hồng ngọc là một loại tinh thể nhôm oxít, thuộc họ corundum. Đá spinel lại chứa ma-nhê và sắt. Màu đỏ của cả hai đều đến từ chất chromium. Nếu không dùng kỹ thuật phân biệt hóa chất, chúng khó phân biệt được bằng mắt thường.

Chính vì vậy mà đá spinel thường bị nhầm lẫn với hồng ngọc trong quá khứ. Xưa kia, spinel đỏ còn được gọi là “balas ruby”. “Balas” được lấy từ một từ trong tiếng Phạn “balasuryaka”, ngụ ý “mặt trời đỏ thẫm của buổi ban mai”.

Giới sử gia và buôn đồ cổ châu Âu có thể nhầm lẫn ruby và spine, bởi họ không có kiến thức chuyên môn sâu về ngành này. Tất nhiên, họ nhận ra rằng balas ruby dễ cắt hơn so với ruby, do đó chúng hẳn là hai loại đá quý khác nhau. Tuy nhiên, các nhà buôn châu Âu không quá quan tâm đến tiểu tiết này. Họ chỉ thích thêu dệt những câu chuyện hấp dẫn về viên đá để tăng doanh thu.

Nhưng giới buôn đá quý của đạo Hồi thì không hề nhầm lẫn như vậy. Ngay từ thế kỷ 11, họ đã biết và kinh doanh spinel.

Set kim cương La Cavaliere và spinel đỏ từ bộ sưu tập trang sức cao cấp Riders of the Knights, Louis Vuitton

Những viên đá quý trên vương miện hoàng gia

Vương miện Hoàng gia Anh với viên spinel đỏ nổi tiếng, Black Prince’s Ruby

Hai viên spinel đỏ nổi tiếng nhất lịch sử là Black Prince Ruby 170 carat và Timur Ruby 352.5 carat. Lịch sử và câu chuyện về hai viên đá quý này có khá nhiều điểm giống nhau: Chưa ai truy ra chủ nhân ban đầu của hai viên này là ai. Cả hai đều có kích cỡ lớn, cùng một kiểu cắt và đều do Hoàng gia Anh sở hữu.

Năm 1762, một viên spinel 386 carat từng xuất hiện trên vương miện của nữ hoàng Nga Catherine the Great trong buổi lễ lên ngôi của bà.

Sự tái sinh của spinel

Đến năm 1783, khoa học bắt đầu thẩm định ra sự khác biệt trong thành phần hoá học của spinel và ruby, danh tiếng của spinel sụt giảm. Đến thập niên 1990, spinel mới được yêu thích trở lại nhờ những phát hiện mới.

Giới mê đá quý toàn cầu để ý tới spinel trong những năm gần đây do spinel xuất hiện nhiều sắc độ bắt mắt, từ đỏ, hồng đến tím đậm. Những năm 1990, các biên spinel đỏ từ Thung lũng Mogok ở Myanmar và những viên spinel có sắc độ từ đỏ hồng đến tía từ Pamir ở Tajikistan dần xuất hiện trên thị trường.

Điểm đặc biệt của các viên spinel chính là ngọn lửa rực ở bên trong chúng. Spinel ở bất kỳ góc độ nào cũng phát ra một sắc màu tinh khiết. Hơn thế nữa, spinel đỏ đạt đến màu lý tưởng ở độ bão hoà màu thấp hơn ruby. Điều này góp phần làm cho spinel có độ sáng cao hơn. Huỳnh quang đỏ rực rỡ thế nên những viên spinel thường được gọi thú vị là “Jedi Spinel”, để nhấn mạnh độ sáng, không có ánh đen của viên đá quý với thanh kiếm laser lightsaber trong bộ phim khoa học viễn tưởng.

Đá quý spinel là gì và có màu sắc gì? Những sắc thái khác nhau của đá spinel được khai thác từ thung lũng Mogok ở Myanmar, Pillar & Stone International. Ảnh: Robert Weldon/ (c)GIA

Vì sao spinel là viên đá quý hợp thời trang?

Đá spinel có nhiều sắc màu, nhưng nổi trội nhất là màu đỏ thẫm rất tương tự ruby. Chúng thường được tìm thấy trong cùng mỏ đá với ruby. Thực chất, Việt Nam cũng là một quốc gia giàu đá spinel vì chúng ta có mỏ ruby và sapphire. Các quốc gia khác gồm Sri Lanka, Myanmar và Tanzania.

Vì sao spinel là viên đá quý hợp thời trang? Đá spinel được giới đá quý ưa chuộng vì chúng có màu sắc đa dạng, không khác gì ruby và sapphire. Từ pastel, xám, xanh đến hồng. Đây đều là những màu sắc thời trang dễ phối đồ.

“Saphire và ruby phải được xử lý nhiệt mới có màu sắc đậm và chói lọi. Trong khi đó, màu của đá spinel lại hoàn toàn tự nhiên. Spinel cũng dễ bắt ánh sáng sau khi mài dũa hơn, vì nó thường ít tạp chất hơn ruby và sapphire.” Theo lời của Maddy Barber, một nhà kim hoàn người Singapore.

Ngoài ra, đá spinel có độ cứng 8 trên thang độ cứng Mohs. Chỉ dưới Ruby 9 và Kim cương 10. Độ cứng này cho phép chúng ta đeo trang sức đá spinel hàng ngày mà không sợ trầy xước.

Đá quý spinel là gì? Spinel nổi tiếng nhất thường có màu hồng đỏ, ví dụ viên đá trung tâm của vòng cổ Blazing Sky từ bộ sưu tập trang sức cao cấp Sunlight Escape, Piaget

Vòng tay vàng và bạch kim đính viên spinel xanh với giác cắt cushion, sapphire và kim cương từ bộ sưu tập trang sức cao cấp 2015 Blue Book, Tiffany & Co

• ĐÁ SPINEL XANH COBALT, VIÊN ĐÁ QUÝ HIẾM CHỈ CÓ Ở VIỆT NAM

• 12 KIỂU DÁNG CẮT ĐÁ QUÝ, KIM CƯƠNG PHỔ THÔNG NGƯỜI PHỤ NỮ NÀO CŨNG CẦN BIẾT

• 7 ĐIỀU BẠN CẦN BIẾT TRƯỚC KHI MUA ĐÁ QUÝ HỒNG NGỌC

Harper’s Bazaar Việt Nam