Đá quý sapphire màu nào đắt nhất? Những gam màu quý hiếm của sapphire khiến bạn bất ngờ

Đá quý sapphire màu nào đắt nhất? Trong số các màu sapphire, màu cam hồng của padparadscha là quý hiếm nhất. Vòng cổ sapphire nhiều màu với các viên sapphire tròn không qua xử lý nhiệt (tổng cộng 85,56 carat) xen kẽ các viên kim cương hình oval. Chế tác thủ công từ bạch kim tinh khiết, Shreve & Co.

Sapphire (lam ngọc) là viên đá quý mà ai cũng biết đến. Một trong bốn loại đá quý quan trọng nhất của giới trang sức – cùng kim cương, ruby (hồng ngọc), emerald (ngọc lục bảo) – viên đá này luôn xuất hiện trong các mẫu nữ trang cao cấp haute joaillerie.

Tuy được gọi là sapphire (đến từ chữ saphirus trong tiếng Latin, có nghĩa là màu xanh), thực ra loài đá này còn rất nhiều màu sắc khác. Vậy đá quý sapphire màu nào đắt nhất? Harper’s Bazaar tìm hiểu cùng ông Roland Schluessel, chuyên gia về đá quý.

Những gam màu cầu vồng của đá sapphire

Cài áo Dior à Versailles Côté Jardins Sapphire Enceladus Grove brooch. Đến từ bộ sưu tâp trang sức cao cấp năm 2017 của Dior, nó kết hợp kim cương, ngọc lục bảo, tsavorite (một loại garnet) cùng sapphire màu xanh, hồng, tím và vàng.

Ngoài màu đỏ và xanh lam, tất cả đá màu khác của họ đá quý corundum đều được gọi là đá sapphire màu fancy.

Sapphire có màu vàng, xanh lục hoặc xanh mòng két (teal), thậm chí là hồng. Vâng, sapphire hồng không không phải là ruby, cho dù chúng cùng họ đá quý. Cả sapphire hồng và ruby đều là đá quý thuộc họ corundrum nhiễm khoáng thể chromium. Hàm lượng chromium càng nhiều, màu đỏ càng thẫm. Theo tiêu chuẩn của hiệp hội đá quý toàn cầu, viên corundrum phải chứa một lượng chromium tối thiểu. Không đạt chỉ số này, viên đá sẽ được gọi là sapphire hồng chứ không phải là ruby.

Những viên sapphire có màu sắc lạ mắt được hình thành trong đá biến chất, hiển thị màu sắc thuần khiết hơn và sáng hơn so với những viên sapphire có nguồn gốc từ đá bazan vốn có tông màu tối hơn và kém rực rỡ hơn.

Bông tai thuộc bộ sưu tập trang sức cao cấp của Dior năm 2020, Tie & Dior. Thiết kế dùng hai viên đá paraíba tourmaline làm tâm điểm. Cẩn thêm ngọc trai, kim dương, tsavorite, garnet, và sapphire hồng–xanh–vàng. Ảnh: Dior

Sự hình thành của sapphire fancy đa sắc: Tách khỏi vùng Gondwana

Khoảng 800 đến 500 triệu năm trước, Nam Mỹ, Châu Phi, Madagascar, Sri Lanka, Ấn Độ, Úc và Nam Cực đều thuộc một vùng đất mang tên Gondwana. Gondwana có nghĩa là “Vùng đất của phương Nam”. Vào cuối thời kỳ này, các lục địa này va chạm với nhau và tạo thành một dãy núi đồ sộ.

Nhiều loại đá đã bị biến đổi do áp suất và nhiệt và tạo ra nhiều loại đá quý, bao gồm cả đá họ corundum. Sự kiện địa chất này dẫn đến sự xuất hiện của những vùng đất giàu ruby và sapphire ở một số quốc gia Đông Phi, miền Nam Ấn Độ và Sri Lanka. Ngày nay, Tanzania, Madagascar và Sri Lanka là những quốc gia có trữ lượng đá sapphire màu fancy hàng đầu thế giới, với đủ mọi kích cỡ, chất lượng và sắc màu.

Sapphire từng xuất hiện dọc theo dãy núi khổng lồ ở Đông Gondwana, mà bây giờ là khu vực Ấn Độ Dương. Khi siêu lục địa Gondwana đứt gãy, các vùng đất và lục địa trôi dạt ra xa nhau, mang theo những viên đá quý. Trên hành trình đó, mảng kiến tạo Ấn Độ đã va chạm với mảng Á–Âu khoảng 60 triệu năm trước rồi hình thành nên dãy Himalaya và các dãy núi lân cận.

Nhiều loại đá quý được hình thành trong quá trình địa chất mạnh mẽ này. Trong đó có sapphire màu fancy được tìm thấy ở Myanmar, miền Bắc Việt Nam, Nepal, miền Bắc Ấn Độ, Pakistan, Afghanistan và Tajikistan. Vì được hình thành trong đá biến chất nghèo sắt nên những viên đá quý này thường sáng và đẹp.

Vòng cổ và bông tai đính sapphire màu cầu vồng, Dolce & Gabbana

Đá quý sapphire fancy màu nào đắt nhất?

1. Padparadscha: Màu của hoa sen là loại sapphire fancy quý hiếm nhất

Hãy tưởng tượng một viên sapphire có màu sắc ấm áp của khung cảnh hoàng hôn. Một sự cân bằng tinh tế giữa màu hồng và màu cam. Đó chính là mô tả của màu quý hiếm nhất trong số các sắc độ màu fancy của sapphire: padparadscha. Tên gọi này có nguồn gốc từ tiếng Phạn “padma-raga”, có nghĩa là “Vua của hoa sen”. Padparadscha là loài hoa sen bản địa Sri Lanka có màu hồng cam.

Sapphire màu padparadscha chất lượng tốt đặc biệt hiếm vì màu sắc tinh tế của chúng là kết quả từ sự kết hợp của một số nguyên nhân hóa học và vật lý.

Đắt giá nhất là viên đá có màu bão hòa trung bình đến trung bình mạnh: màu nửa cam nửa hồng hài hòa. Có người thích viên đá có sắc hồng áp đảo, số khác lại yêu đá có màu cam lấn át. Giống như kiểu: người thì thích bình minh, người thì yêu hoàng hôn!

Nhẫn cẩn đá Padparadscha từ dòng Haute Joaillerie của Chanel và Cartier, năm 2009. Ảnh: RobbReport

Sri Lanka là nơi cung cấp sapphire padparadscha quan trọng nhất, cả về mặt truyền thống lẫn lịch sử. Đây là nơi duy nhất có loại sapphire bí ẩn này, trước khi người ta phát hiện ra một số nguồn mỏ mới ở Tanzania và Madagascar. Ngoại trừ những mẫu vật tốt nhất từ Sri Lanka, những viên padparadscha đẹp nhất tôi từng thấy được phát hiện vào những năm 1980 ở vùng Lục Yên, miền Bắc Việt Nam.

Có lần tôi đi ngang qua văn phòng của một trong những thương gia đá quý nổi tiếng nhất ở Bangkok. Ngay lập tức, tôi bị thu hút bởi độ sáng tuyệt vời của những viên sapphire màu hồng cam, mặc dù chúng nằm trên một chiếc bàn cách xa tôi gần mười lăm mét. Tôi đã may mắn được chiêm ngưỡng chúng kỹ càng. Nhưng sau lần ấy, đáng tiếc là không bao giờ phát hiện ra một viên đá tương tự như vậy nữa!

Giống như mọi loại đá sapphire, điều quan trọng hàng đầu khi mua sapphire padparadscha là bạn phải xác định chính xác và biết rõ phương pháp xử lý. Hầu hết các viên sapphire padparadscha thường được xử lý nhiệt, nhưng người mua hãy cẩn thận. Có thể một số viên padparadscha đã bị chiếu xạ, một số lại bị phai màu và thị trường đầy rẫy các viên padparadscha nhái.

Sapphire màu padparadscha không qua xử lý nhiệt từ Sri Lanka. Ảnh: © Roland Schluessel

2. Sapphire hồng: Màu ngọt ngào có thể tìm thấy ở Việt Nam

Bất kỳ đá họ corundum nào nếu không có màu đỏ ruby, do độ bão hòa màu quá yếu, thì đều gọi là sapphire hồng. Kể cả khi viên đá quý đó có nguồn gốc từ mỏ ruby. Lằn ranh phân biệt giữa ruby đỏ hơi hồng và sapphire hồng hơi đỏ không được tiêu chuẩn hóa. Đã có nhiều trường hợp khó phân biệt gây tranh cãi. Đặc biệt là khi một viên ruby và một viên sapphire màu hồng có giá thành rất chênh lệch.

Bản thân sapphire màu hồng cũng có nhiều sự khác biệt. Không chỉ giữa sắc độ đậm nhạt của sắc hồng, mà còn là sự hiện diện của một tông màu phụ như cam hoặc tía.

Một số viên sapphire có màu hồng rực rỡ (vibrant) đến sống động (vivid pink) được làm sáng bởi ánh huỳnh quang màu đỏ mạnh. Điều này làm tăng tính hấp dẫn và giá trị của chúng, đặc biệt nếu chúng có nguồn gốc từ những tảng đá cẩm thạch lộ ra ở Thung lũng Mogok huyền thoại ở Myanmar hoặc Lục Yên ở miền Bắc Việt Nam.

Đồng hồ Limelight Gala có bộ vỏ từ vàng hồng 18K; đính 10 viên kim cương cắt giác brilliant (khoảng 0,9 carat); 32 viên sapphire hồng (khoảng 4,7 carat), Piaget

3. Sapphire tím: Sự pha trộn giữa xanh và hồng

Một viên sapphire màu tím là tổng hòa giữa ruby và sapphire. Như vậy, sapphire màu tím có thể có màu xanh lam lấn áp hoặc màu đỏ lấn áp. Chúng quyến rũ nhất là khi hiển thị các tia màu sống động và không bị một tông màu u ám làm mờ. Các sắc màu từ đỏ tía đến tím violet đều hiện màu rõ hơn trong điều kiện chiếu sáng bằng đèn sợi đốt.

Các nguồn cung cấp sapphire tím nổi tiếng nhất là Sri Lanka, Madagascar, Mozambique và Tanzania.

Vòng cổ từ bạch kim, với các viên sapphire hồng, tím và một viên fancy không xử lý màu, kim cương, Tiffany & Co. Thiết kế từ bộ sưu tập nữ trang cao cấp (high jewelry) Colors of Nature năm 2021.

4. Sapphire màu vàng: Không hiếm nhưng kích cỡ lớn cực đắt đỏ

Đá quý màu vàng đặc biệt phổ biến trong văn hóa Ấn Độ. Họ xem nó là màu đại diện cho thứ Hai trong tuần. Theo truyền thống Vệ Đà (Vedic), màu vàng có ý nghĩa quan trọng, tượng trưng cho Luân xa thứ ba.

Giống như trong nhiều nền văn hóa châu Phi, vàng là “màu năng lượng” của mặt trời. Trong văn hóa Trung Quốc, màu vàng có liên quan đến năng lượng ổn định và cân bằng Âm – Dương.

Sapphire màu vàng không đặc biệt quý hiếm. Tuy nhiên, những viên sapphire vàng tinh khiết và độ bão hòa đậm lại khan hiếm nếu có kích thước lớn hơn 10 carat. Đá có màu vàng thuần khiết hoặc vàng với màu vàng ánh kim thứ cấp ấm áp được săn lùng nhất.

Sri Lanka là nơi cung cấp truyền thống của sapphire vàng cao cấp. Nhưng từ những năm 1990, nhiều viên sapphire vàng đẹp mắt cũng đã được tìm thấy ở Đông Phi, đặc biệt là ở Madagascar.

Hãy tránh mua một viên sapphire vàng “có cửa sổ” (tức không có màu hoặc phản chiếu ánh sáng ở trung tâm viên đá). Khi cắt đá quá phẳng, sapphire vàng sẽ mất một phần độ sáng, làm giảm vẻ đẹp đáng kể. Hơn nữa, những viên đá quý chất lượng cao phải có vẻ tinh khiết không tạp chất khi nhìn bằng mắt thường.

5. Chuỗi màu xanh lục: Xanh bạc hà, mòng két và chim công

Sapphire không có màu xanh lục thuần khiết như ngọc lục bảo. Trong đá sapphire, sắt là nguyên tố tạo ra màu xanh lam, màu vàng, hoặc sự pha trộn của cả hai màu với nhau thành màu xanh lục.

Hầu hết các viên trong suốt nhất là loại sapphire đến từ đá biến chất, được khai thác ở Madagascar.

Đá có màu sẫm hơn thường được khai thác từ các nguồn đá bazan giàu sắt, chủ yếu từ Úc, Thái Lan và một số quốc gia châu Phi. Các viên sapphire xanh lục thường xỉn màu bởi tông màu xám, pha trộn với một số màu vàng, xanh lam, nâu hoặc xám. Do đó, tôi sử dụng thuật ngữ “chuỗi màu xanh lục” để mô tả các sắc thái khác của xanh lục, từ xanh lục vàng đến xanh lục lam. Chúng bao gồm xanh ô-liu, xanh bạc hà, xanh mòng két, màu xanh lông công và thậm chí cả những viên sapphire đa sắc có chứa màu xanh lục.

Nhiều viên sapphire thuộc chuỗi màu xanh lục được xử lý nhiệt để cải thiện độ trong suốt và làm sáng màu. Những viên sapphire màu xanh lục sáng, ít bão hòa, hiếm hơn nhưng đẹp hơn những viên ngọc sẫm màu. Ví dụ, những viên sapphire màu xanh bạc hà sáng rất hiếm khi có kích thước vượt quá hai carat. Chúng chủ yếu có nguồn gốc từ Madagascar và Montana của Hoa Kỳ.

Vòng tay thuộc bộ sưu tập trang sức cao cấp từ bạch kim, 5 viên sapphire xanh lục cắt giác cushion (tổng cộng 30,89 carat); 6 viên sapphire vàng dáng cushion (tổng cộng 29,18 carat); 2 viên sapphire vàng dáng oval (tổng cộng 5,24 carat); kim cương cắt brilliant, Cartier

Chiếc đồng hồ Oyster Perpetual Cosmograph Daytona của Rolex có vòng bezel cẩn sapphire đủ sắc màu của cầu vồng

>>> Xem thêm: KIM CƯƠNG MÀU FANCY: MÀU NÀO QUÝ HIẾM, ĐÁNG ĐẦU TƯ NHẤT?

Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam