Trong buổi trò chuyện về cuộc đời Yoko Ono và di sản của bà. Sean Lennon chia sẻ về triết lý nuôi dạy con của mẹ anh. “Bà có cách suy nghĩ theo chủ nghĩa hậu hiện đại, hậu thời kỳ hippie, và hậu nữ quyền,” Sean nói. “Tư tưởng của bà rất phóng khoáng, và mẹ tôi luôn xem tôi như một cá thể độc lập. Bà không bao giờ ngăn cản tôi làm bất cứ việc gì. Giới hạn từ mẹ dành cho tôi là rất ít. Bà tin rằng trẻ con là những cá thể độc lập. Và chúng ta không nên đối xử với chúng như tầng lớp kém hiểu biết hơn.”
Sự công nhận muộn màng
Cuộc đời Yoko Ono chứng kiến bà trong nhiều vai trò. Từ ca sỹ, nghệ sỹ, nhà hoạt động xã hội, và là người giám hộ cho di sản mà John Lennon, người chồng quá cố của bà và cha của Sean, để lại. Ở tuổi 84, bà đang nhận được sự tán dương nồng nhiệt dành cho sự nghiệp của mình, dù rằng nó đến hơi muộn. Có một thời, các tác phẩm trong cuộc đời Yoko từng chịu sự dè bỉu vì liên kết với phong trào nghệ thuật khó cảm thụ Neo-Dada. Còn sáng tác âm nhạc của bà thì bị xem là “không thể nghe nổi”. Nhưng nay chúng lại được xem là một phần của nền văn hóa cao cấp, thời thượng.
Những dự án nghệ thuật ý niệm của bà – từ phim, tác phẩm sắp đặt, sự kiện không báo trước, cho đến trình diễn. Trong đó có tác phẩm Cut Piece diễn ra vào năm 1964, khi bà mời khán giả cắt bỏ những mảnh vải trên trang phục của mình bằng một cây kéo. Nay lại được đánh giá là mang ý nghĩa tiên phong. Những album, bản thu âm với giai điệu và kết cấu phá vỡ quy tắc truyền thống của bà. Giờ được xem như tác phẩm mang tính cách mạng từ cuộc đời Yoko Ono.
Tác phẩm trình diễn “Cut Pieace” của Yoko Ono
Cuộc đời Yoko Ono trong mắt Sean
Khi cả thế giới phải mất đến vài thập kỷ để thật sự hiểu rõ giá trị của Yoko Ono trong vai trò một nghệ sỹ. Thì Sean, nay đã 41 tuổi, đã nhận ra được điều này ngay từ thuở bé. Sean kể lại: “Tôi không nhớ từ khi nào mình nhận thức được rằng, ‘À, mẹ mình là một nghệ sỹ avant-garde, còn cha là một thành viên của nhóm nhạc nào đó tên là The Beatles’. Tôi chỉ nhớ rằng khi cha tôi qua đời, âm nhạc của ông đã ảnh hưởng đến rất nhiều người.”
Sean nhớ lại, anh chỉ mới 5 tuổi khi cha anh bị ám sát. “Người ta bắt đầu tụ tập trên đường phố cả mấy tháng trời. Họ cùng nhau hát Give Peace a Chance và những bài hát của Beatles. Vì thế nên hiểu biết của tôi về sự kết nối giữa âm nhạc và con người có lẽ đã bắt đầu vào thời điểm này”, Sean nói.
“Nhưng âm nhạc của mẹ mới chính là thứ âm nhạc đã cùng tôi lớn lên. Khi bà ra mắt album Season of Glass (được viết sau cái chết của John với hình ảnh cặp mắt kính dính đầy máu của ông trên bìa album). Tôi đã ngộ ra thế nào là nghệ thuật và sáng tác âm nhạc. Chúng tôi đã cùng nhau vượt qua sự mất mát của cha tôi. Vì thế nên tôi đã chứng kiến sự đau đớn của mẹ. Và rồi thấy bà biến sự khó khăn đó thành nghệ thuật chỉ trong vòng vài tháng. Tôi nhận ra rằng làm nghệ thuật chính là một cách để suy nghĩ và thấu hiểu về trải nghiệm của mỗi người.”
Mối tình bị phản đối
Yoko Ono và John Lennon gặp nhau lần đầu tiên vào tháng 11 năm 1966. Vào thời điểm đó, ông đã kết hôn và The Beatles vừa mới phát hành album Revolver. Mặc dù vậy, cặp đôi này đã nhanh chóng hợp nhất cuộc sống riêng lẫn hoạt động sáng tạo của họ. Dù rằng vào lúc bấy giờ, điều đó đã mang đến cho Yoko và John không ít thất vọng khi bị nhiều người hiểu lầm.
Những dự án nghệ thuật xuất phát từ tình yêu và lý tưởng của họ. Luôn gặp phải nhiều lời chỉ trích và hoài nghi. Và điều này thường dẫn đến nỗi tức giận dành cho Yoko. Vì bà luôn bị đổ lỗi (một cách sai lầm) cho việc “dẫn dắt” John Lennon đi “lạc hướng”. Những album mà Yoko và John cùng sáng tác đều không được đón nhận.
“Bạn có thể nghe thấy nhiều điều trong những bản thu âm đó”, Sean nói. “Chúng lưu lại sự nồng nhiệt, hạnh phúc của một cặp đôi. Khi họ đang tận hưởng, thử nghiệm và say đắm trong thời kỳ trăng mật. Mặt khác, bạn không thể không nghĩ liệu mối quan hệ của họ sẽ thay đổi ra sao. Khi cứ phải hứng chịu nhiều chỉ trích đến từ mọi phía. Tất nhiên là vẫn có nhiều người yêu thích những gì họ làm. Nhưng sự tiêu cực đến từ đại chúng vẫn rất là đáng kể. Và tôi nghĩ rằng điều đó đã gây ra rất nhiều tổn thương.”
Bản tính kiên cường từ cuộc đời Yoko Ono
“Khi người khác hỏi mẹ tôi làm thế nào mà bà có thể đối mặt với sự căm ghét mà mình nhận được từ khi bắt đầu quen với cha tôi. Những bài báo tiêu cực, những hiểu lầm. Và sự đổ lỗi ngay cả đối với những việc ngoài quyền kiểm soát của bà. Mẹ tôi trả lời: ‘Tất cả những điều đó chỉ là năng lượng mà thôi.’ Tôi nghĩ rằng bằng cách nào đó, bà đã có thể dùng mọi năng lượng mà mình nhận được. Dù tốt hay xấu, và tập trung sử dụng chúng vào một việc tích cực.”
Nhưng câu nói “cuối cùng thì Yoko cũng được công nhận” vẫn chưa đủ để diễn tả hết tầm ảnh hưởng quan trọng của cuộc đời Yoko Ono. Bà đã được ví như một người tâm phúc của văn hóa avant-garde. Và vào tháng 6 vừa qua, người ta đã công bố thông tin rằng. Tên bà sẽ được bổ sung vào phần nhạc sỹ sáng tác của ca khúc nổi tiếng Imagine. Đúng theo ước nguyện của John.
“Tôi không biết sự nổi loạn của mẹ tôi đến từ đâu. Chỉ chắc chắn rằng đó là bản tính luôn hiện hữu và không bao giờ vơi cạn trong bà”, Sean nói. “Mẹ tôi luôn làm theo cảm hứng của mình. Bà không bao giờ làm việc quá sức hay nghi ngờ bản thân. Từ khi còn rất trẻ, bà đã luôn tạo ra những tác phẩm vô cùng thâm thúy và phi thường.”
Trích đăng từ tạp chí Harper’s Bazaar Việt Nam, số báo tháng 9/2017.
BÀI: STEPHEN MOOALLEN
CHUYỂN NGỮ: HH PHẠM
