Từ lâu hình ảnh người phụ nữ Việt đã luôn là đề tài cho thi ca, âm nhạc bởi vẻ đẹp, sự yêu kiều duyên dáng, trong mỗi tác phẩm, ta luôn tìm thấy đặc thù của mỗi tác giả và người phụ nữ trong âm nhạc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn cũng thế. Luôn mong manh, gầy guộc đôi lúc hồn nhiên và cũng không thiếu những khi u sầu.
Phụ nữ với thiên nhiên trong ca khúc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn như hòa làm một. Nếu coi thiên nhiên là khởi thủy của sự sống muôn loài thì phụ nữ trong nhạc Trịnh cũng được ông xem như khởi thủy của sự sống, tình yêu, buồn vui, hờn giận của cõi người.
“Nắng có còn hờn ghen môi em?
Mưa có còn buồn trong mắt trong?/
Từ lúc đưa em về là biết xa nghìn trùng”
(Như cánh vạc bay)
Những người phụ nữ của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn cũng như tự nhiên. Là nắng, mưa, mùi hương, dòng suối, áng mây, đốm lửa, cơn gió… tưởng như trước mắt đó mà không thể nào nắm bắt, không thể nào lưu giữ. Nhạc sĩ không ít lần so sánh phụ nữ với bông hoa, mùi hương…
“Ta mang cho em một đóa quỳnh
Quỳnh thơm hay môi em thơm
Ta mang cho em một chút tình
Miệng cười khúc khích trên lưng”
(Quỳnh Hương)
Họ cũng không có tên gọi. Một trong số người hiếm hoi được gọi tên là Diễm trong Diễm xưa (bên cạnh Bống). Ca khúc được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết năm 1960, phát hành trong băng nhạc Sơn ca 7. Nguyên mẫu là bà Ngô Thị Bích Diễm, nữ sinh trường Đồng Khánh (Huế). Thế nhưng, nếu Diễm có thể là một định danh thì tính từ “xưa” lại khiến cho Diễm trở nên hư ảo.
Nhạc sỹ Trịnh Công Sơn và ca sỹ Khánh Ly vào giữa thập niên 70
Trịnh Công Sơn yêu và thương phụ nữ. Ông trân trọng, nâng niu họ như nâng niu cánh hoa, mùi hương – những thứ mong manh nhất trên đời. Ông dùng nhiều tính từ chỉ sắc thái nhẹ nhàng: “hồng”, “thơm”, “mềm”, “xanh”, “nhỏ”… dành cho họ. Trước những điều như thế, ai mà chẳng muốn cẩn trọng, muốn yêu thương. Ông đếm thời gian trên tuổi người phụ nữ trong ca khúc Còn tuổi nào cho em bằng những nét phác tinh tế. Qua tuổi hồn nhiên “tay măng trôi trên vùng tóc dài”, qua tuổi “vừa thoáng buồn áo gầy vai” là dáng hình của một con người ngồi khóc khi đi hết thời gian của đời người: “(…) Bàn tay che dấu lệ nhòa/ Ôi buồn/ Tuổi nào ngồi khóc tình đã nghìn thu”. Rõ ràng, có gì đó như là xót xa, như là thương.
Không chỉ viết về phụ nữ, ca từ của nhạc sỹ Trịnh Công Sơnn giàu tính nữ: suối, nước, mây, gió, dòng sông… Tất cả đều mang tính mềm mại, uyển chuyển, khó nắm bắt. Có lẽ với nhạc Trịnh, nữ là khởi thủy, là mạch nguồn chảy dọc suốt hai bờ thân phận và tình yêu, “nuôi dưỡng tình yêu để tình yêu có thể cứu chuộc thân phận trên cây thập giá đời” – như ông từng mong mỏi.
>>> Xem thêm: Quỹ học bổng Trịnh Công Sơn cùng nhà sản xuất RedOne chung tay cải thiện cuộc sống bằng âm nhạc
Harper’s Bazaar Việt Nam
