Có một người bạn doanh nhân của tôi than phiền, trong những dịp nghỉ lễ dài ngày gia đình chị thường “xé lẻ” cho những nhu cầu khác nhau. Một loạt các phương án đi du lịch ở các địa điểm khác nhau được đưa ra nhưng mỗi người mỗi ý. Hoặc khi quyết định một kỳ nghỉ vui vẻ tại thành phố,, trong khi các thành viên trẻ của gia đình muốn có cuộc họp mặt với bạn bè ở những cụm rạp và phức hợp giải trí thì một số thành viên khác lại đưa ra quá nhiều phương án đi ăn ở các nhà hàng khác nhau, đi spa hay xem hòa nhạc. Thật khó để chị đưa ra một quyết định vui vẻ cho cả nhà.
Đa dạng sự lựa chọn giúp thỏa mãn nhu cầu?
Khi khoa học và kinh tế phát triển, mức sống càng nâng cao, người ta càng phải đối diện với nhiều lựa chọn. Mỗi ngày, một cư dân thành thị phải lựa chọn nhu yếu phẩm cho mình giữa hàng trăm món đồ được bày sẵn trên kệ siêu thị, vài chục kênh giải trí trên truyền hình cáp, ngập đầu với thư quảng cáo và thông tin khuyến mãi, hoang mang giữa các lựa chọn thư giãn khác nhau cho hai ngày nghỉ cuối tuần.
Lịch sử ở dạng ngắn gọn của loài người được thể hiện như trong thời kỳ phát triển của trẻ nhỏ. Nhà tâm lý học Susan Sugarman đã viết rằng em bé không phải lựa chọn nhiều, chỉ chấp nhận hoặc từ chối những gì được đưa đến. Trưởng thành đồng nghĩa với việc phải đưa ra lựa chọn. Lịch sử tiến hóa của loài người cho thấy đây là một bài học khó. Học cách lựa chọn sáng suốt trong một thế giới có vô số lựa chọn thì càng khó khăn hơn gấp bội.
Giữa mê hồn trận sự lựa chọn, bạn có tỉnh táo nhận ra lựa chọn nào phù hợp nhất với tư chất, mơ ước và mục tiêu của mình?
Cuộc sống hiện đại đặt chúng ta giữa mê hồn trận của sự lựa chọn. Việc thiếu tỉnh táo hay mệt mỏi vì thiếu thời gian sẽ khiến lựa chọn đôi khi thành bi kịch. Điều quan trọng là ta cần tránh lối suy nghĩ rằng sẽ có một cuộc sống thỏa mãn từ quá nhiều lựa chọn.
Thoạt đầu, khi những khả năng lựa chọn tăng lên để đáp ứng các nhu cầu khác biệt của người tiêu dùng thì cảm nhận sự tự do, tự chủ, sự đa dạng này thật mạnh mẽ và tích cực. Tuy nhiên, khi số lượng lựa chọn tăng vọt, chúng ta cảm thấy quá tải. Tới lúc này, lựa chọn không mang cảm giác tự do nữa mà sẽ tạo áp lực. Cũng có thể nói chúng sẽ chi phối và áp chế chính chúng ta.
Nhà tâm lý Barry Schawartz cho rằng đó là nghịch lý của sự lựa chọn. Ông đưa ra một thí nghiệm thú vị chứng minh khi có quá nhiều lựa chọn sẽ ảnh hưởng đến mức độ thỏa mãn cuộc sống. Tại một cửa hàng thực phẩm cao cấp, người ta bày một loại mứt rất ngon và đắt tiền cho những người đi ngang nếm thử miễn phí và ai mua 1 lọ sẽ được tặng 1 phiếu giảm giá trị giá 1 đô-la Mỹ. Gian hàng họ bày 6 loại mứt khác nhau cùng nhãn hiệu và gian hàng khác bày 24 loại. Kết quả cho thấy: 30% số khách hàng bên có ít lựa chọn (6 loại) đã mua một lọ trong khi chỉ 3% khách hàng mua bên có quá nhiều lựa chọn.
Không phải ngẫu nhiên mà có câu nói “lựa chọn là mất mát”. Lựa chọn điều này sẽ phải từ chối những điều kia. Làm sao để có một quyết định đúng và không hối tiếc khi buông cái này, bắt cái kia?
Giới hạn sự lựa chọn để nhắm trúng mục tiêu
Hạn chế lựa chọn không chỉ làm giảm bớt sự lo lắng mà nó còn thực sự tạo nên hạnh phúc, nhà tâm lý trường Đại học Harvard, Daniel Gilbert nói. Khi chấp nhận sự hạn chế và tính hai mặt của bất cứ huy chương nào, bạn sẽ dễ dàng tìm thấy sự cam kết khiến mình thỏa mãn.
Nghiên cứu về nghịch lý của sự lựa chọn, Barry Schawartz đưa ra triết lý: “ Ít hơn để được nhiều hơn”. Loại nước hoa được yêu thích nhất từ trước đến nay, Chanel N°5 cũng là kết quả của một sự lựa chọn hạn chế. Xu hướng sống tối giản, giới hạn sự lựa chọn của nhiều nghệ sỹ cũng trở thành trào lưu trong thời gian gần đây. Nhà thiết kế Stella McCartney đã từ bỏ những lựa chọn nguyên liệu da thú và các chất liệu ảnh hưởng đến môi trường khác trong những bộ sưu tập thời trang cao cấp mới. Ban đầu mọi việc có vẻ khó khăn vì nguồn nguyên liệu bị hạn chế nhưng rồi mọi chuyện đều ổn, thậm chí sự nghiệp của Stella càng trở nên khởi sắc với nguồn nguyên liệu đặc trưng. Tài tử gần 50 tuổi Johnny Depp từng suýt từ bỏ nghiệp diễn vì quá tải. Anh chia sẻ: “Khi bạn liên tục tăng dần số lượng lời thoại phải nói mỗi năm, bạn sẽ nhận ra rằng mình đã thốt ra những ngôn từ được viết sẵn thay vì sử dụng ngôn từ của chính mình. Đó là sự lựa chọn điên rồ đối với một con người” – Depp giải thích.
Cuộc sống là một chuỗi các lựa chọn. Chỉ có bạn mới có thể sáng suốt quyết định lựa chọn nào là phù hợp với tư chất, nguyện vọng và mơ ước của bạn.
Hãy tham khảo:
* Các cách thức đơn giản để có được lựa chọn tích cực:
1/Lựa chọn dựa trên niềm tin của mình
2/Xác định rõ những mục đích của mình trước khi hành động
3/Xem xét tầm quan trọng của mỗi mục đích
4/Tính đến những khả năng có thể và thay thế (đừng quá cứng nhắc)
* TỪ 2 ĐẾN 5:
Theo tiến sỹ tâm lý học Dirk Franssens : Nếu bày bán hàng hóa trên trang mạng, tuyệt đối không nên cho khách hàng có quá nhiều sự lựa chọn. Một phân tích chỉ ra số lượng lựa chọn nên giới hạn từ 2 đến 5. Tuy nhiên, số lượng thực tế còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như thời gian đưa ra quyết định, tình trạng sản phẩm, mức độ sẵn sàng để mua. Nhìn chung, lời khuyên vẫn là nên đưa ra ít sự lựa chọn!
Bài: Mỹ Trang – Ảnh: Corbis, tư liệu
